BÜYÜK TUZHİSAR KASABASI Hasan Yüksel

Büyük Tuzhisar Kasabasında Bir Tören

BÜYÜK TUZHİSAR KASABASI

Doğuya giden demiryolunun içerisinden geçtiği Kayseri Sivas karayolu üzerinde hafif meyilli bir arazi üzerine kurulmuştur.

            İsmini Kasabanın içerisinde temel kalıntıları bulunan Tabal Krallığına ait hisardan almıştır. Önceleri Hisar olan ismi başka yerleşim yerlerinin isimleri ile karıştığı için yakınında bulunan tuz gölünün tuz kelimesi de eklenerek Büyüktuzhisar olmuştur.

            Kasabanın merkezinde kalıntıları bulunan hisar MÖ 1200-800 yılları arasında Tabal Krallığından kalma gözetleme kulesidir. MÖ 4000-1200 tarihleri Arasında Anadolu da hüküm süren Etiler MÖ 1200 yılında Med lerin ve Pers lerin istilasına uğrayarak yıkılmıştır. İstiladan sonra dağılan Etiler Akkışla ilçesinin Kululu köyünde Tabal krallığını Kurarak burayı da kendilerine Başşehir yapmışlardır. (50) Bu krallık 24 Prenslik merkezinden meydana gelmiş idi.Arkeolog Profesör Bossert 4 yıl müddetle yapmış olduğu kazılardan Sultanhanı köyünün Tabal Krallığının Prenslik merkezlerinden biri olduğu anlaşılmıştır. (51) Prenslik merkezinin temel kalıntıları bugünkü köyün alt kısmında Tuz gölünün kenarlarındadır. Tabal Krallığı önemli merkezlerini istila ve saldırlar dan haberdar etmek için şehrin yakına yüksek gözetleme kuleleri yapmıştır. (52) Kasabadaki hisar kalıntısı ve kulelerden biridir. Kule temelleri köyün içinde Çatalpınar mevkiinde ve su deposunu yakınındadır.

            Kasabaya Türklerin ilk yerleşmesi Beylikler döneminde olmuştur Yerleşim yerinin beylikler sınırında olması sık sık istilaya ve talanlara maruz kalmasına  sebep olmuştur.

            1500-1520 tarihindeki Kayseri kazası tahrir defterlerinde kaza sınırları içerisine Büyüktuzhisar'ı almamıştır Tahrir defterleri Sultanhanı Köyünü de Dulkadirli Beyliği hissesi olarak almıştır. Bilindiği gibi Dulkadir Beyliği Maraş ve çevresinde hüküm süren bir Türk Beyliğidir. Zaman zaman Kayseri ve çevresini sınırları içerisine almıştır. Bundan anlaşıldığına göre 1500-1520 yıllarında Büyüktuzhisar hem Osmanlı hem de Dulkadirli Beyliğine sınırdır. Maraş ve Kayseri Tahrir defterlerinde ismi geçmediğine göre o tarihlerde Sivas’a bağlı olması gerekir.

           Çevreye Türkler tarafından ilk yerleşim Selçuklu hükümdarı Alaattin Keykubat zamanında olmuştur. (1219-1236) Sultan Alaattin Selçukluların en kuvvetli hükümdarlarından biridir. Onun zamanında Konya Sivas Kayseri ve Akdeniz bölgesi fethedilerek Selçuklu topraklarına katılmıştır. Aynı zamanda Anadolu yeniden imar edilerek bir çok tarihi eser yaptırılmıştır.İlçemiz sınırları içerisinde camiler ve hanlar bu dönemden kalmadır.

             Kasabamız arazisinin hayvancılığa müsait olması konar, göçer oymakların ilgisini çektiği için ilk yerleşenler Aydından gelen Yörüklerdir. Bu oymaklar Tekeler, Kürkçüler(Bayraktarlar),Alaaddin Oğulları(Aladinli) dır. Karahacılar (Bunlar sonradan göç etmişlerdir.) İsrafiloğulları, Abdullabakioğulları (Abdoholü), Hanoğulları (Hallolar) ilk yerleşen ailelerdir. Bunun yanında Curt (Çört)lar , Gökemer oğulları, Dedeoğulları, Bulduklar(Tosunoğulları), Dodolar(Odabaşı), Uzunoğulları, Hamzalar da köye yerleşmişlerdir.

              Kasabanın yakınında bazı eski yerleşim yerleri (örenler) vardır. Bunların bazısı Müslüman, bazısı gayri müslümdür. Bunlar; Örenkayacık, Keçeciören, Şıkbıyık (Şeyhbüyük), Tekeli(Burada mezkun olan oymak sonradan Üzerlik köyüne göçmüştür.) Armutlu (Pamuktepe), Töslü ve Urumşah’tır. Bu ören yerlerinden Tekeli mevkiindeki dağın altında dehlizler vardır. Bu dehlizler birbirine bağlı olup alt kısmından yer altı suyu geçmektedir. Tahminime göre bu yerler Tabal krallığından (M.Ö 1200-800)kalmaktadır.

             Yerleşim yerinde tarihi nitelikte bina olarak konak vardır. Konağı yaptıran Gökömer oğullarından Plevne Kahramanı  Gazi Osman Paşa’nın yaveri Yüzbaşı Mehmet Hamdi Beydir. Kasabada devlet idare mekanizmasında önemli mevkilere gelmiş Genel Kurmay ikinci başkanı Mehmet Önder gibi kimseler vardır. Kasaba ağıt ve efsaneler bakımından da zengindir. Geçimini Ziraat Hayvancılık ve halıcılıkla temin etmektedir. Bunu yanında yurt dışında çalışan aileler de vardır.

              Büyüktuzhisar’ın tarihi geçmişi çok eski yıllara dayanır. Çevrede bulunan kalıntılarından anlaşıldığı gibi Etiler dönemine ulaşmaktadır. Yörede bulunan topraktan pişme ev aletleri Etiler dönemine ait olduğu eserlerin Kayseri eski eserler Müzesinde sergilendiği bilinmektedir.

               Kasabanın kesin bir kuruluş tarihi bilinmemektedir. Kasaba iç Anadolu’dan geçen kervan yolu üzerinde yer almıştır. Bu kervan yoluna Bağdat kervan yolu denilmekteymiş. Halen bu yol üzerinde yer alan konaklama hanlarından biri olan Sultan Hanı Kasabaya 5 Km uzaklıktadır.

               Kasabanın yakınlarında kurulmuş olan eski tarihlere dayalı yerleşim yerlerinin kalıntılarına rastlamak mümkündür. Bunlardan en önemli kalıntı yerleşim yerlerinin isimlerini şöyle sıralayabiliriz.

1-Keçiören 

 6-Urumşah

2-Ören Kayacık

 7-Mal Tepesi

3-Şıh Biyik (Şıh büyük) 

 8-Armutlu

4-Töslü 

 9-Kıroğun Çeşme

5-Tekeli

10-Atoğlu

11-Eşşek Damı

                                                   

             Bu yerleşim yerlerinden Urumşah Töslünün Türk köyü olmadığı yapılan kazılardan bulunan eserlerden ve mezar taşlarından anlaşılmaktadır.

             Kasaba ne zaman yapıldığı bilinmeyen iki kapılı Hisarla çevrili olduğu bilinmekte. Kasaba yer yer çeşitli kavimlerin yerleşim yeri olmuş, gün güne büyümüş ve surların dışına taşmış bu nedenle surlar kısa dönemde harabeye dönmüş ve bakımsızlıktan yıkılmış.

              Kasabaya ilk gelen Türk boyunun Aladdin oğulları, Kürkçüler, Tekeler, Hallo boylarının olduğu bilinmektedir.

              Kasabanın Osmanlı dönemindeki ismi yanında bulunan göl ve surlardan alınan Tuzhisari Kebir (Büyük Tuzhisar) olarak söylendiği yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır.

              Uzun süre Yozgat sancağının yönetimi altında kalmış serden geçti Ahmet Bey burayı yönetmiş. Sonraları Sivas sancağı Aziziye’ye bağlanan kasaba 1912 yılında ilçe olan Hamidiye (Bünyan) a bağlanarak Kayseri sancağı yönetimine geçmiştir. Kasaba 51 yıl köy statüsü ile yönetilmiş 1963 yılında Bünyan ilçesine bağlı bir kasaba olmuştur.

 Kayn. http://www.buyuktuzhisar.bel.tr/kasabamz-kurumlar

Tuzhisar İlkokulu —Bilinenler  İzzettin Göktaş, Selahattin Uyan, İbrahim Hoca, Nur Ünal, Ayten Oflaz, Menduh Oflaz, Mustafa Gariboğlu, Tahsin Garip ve Yaşar Karaoğlan 

Öğretmen Tahsin Garip Ve Öğrencileri

Raziye ve Mehmet Kibri

Öğretmen Tahsin Garip Ve Öğrencileri

Öğretmen Tahsin Garip Ve Öğrencileri

Öğretmen Tahsin Garip