BÜNYAN VE AKKIŞLA’DA SOPA VE TAŞLA OYNANAN OYUNLAR
Hasan YÜKSEL – Saim DELİGÖZ
HÖL OYUNUi
Bu gün dünyanın bir çok yerinde oynanan Golf’un ve İngiltere at üzerinde sopa ile oynanan Polo oyununun çıkış kaynağı eski Türk oyunları olabilir. Bir çoğu Orta Asya ya uzanan oyunların bir kısmı günümüzde hala oynanmaya devam etmektedir. Akkışla yöresinde daha çok büyüklerin oynadığı Höl oyunu ile Bünyan’da büyüklerin ve çocukların oynadığı Lodak oyununun, bu gün yaygın şekilde oynanan Golf’un atası olduğunu düşünmek hiçte yanlış olmaz.
Akkışla ilçesi ile Gömürgen, Ganişeyh, Kululu köylerinde, yaylalarda koyunculukla uğraşan kişilerin oynadıkları bir oyundur. Müsabaka şeklinde oyunu iyi bile kişiler seçilerek, araya bir bahis konularak oynanır. Bahis, eskiden yaylalarda gezen çerçilerden alınan ceviz sucuğu, lokum, hanlıp (keçi boynuzu), leblebi-çerezine olur ve oyunun bitiminde muhabbetli bir şekilde yenilirdi.
Oyun şu şekilde oynanır: Taraflar, üçer veya beşer kişilik iki takım halinde, aralarında eşleşir. Gurupların ellerinde alt tarafları topuz şeklinde değnekleri ile "Höl" ismi verilen çok yuvarlak (yumurta büyüklüğünde), ağırlığı olan bir taş bulunur. Oyun alanı en az 20 - 10 m genişliğinde düz bir alandan oluşur. Taraflar kendi alanlarını belirledikten sonra, hölün gireceği genişlikte her oyuncunun kendisine ait höl yuvaları eşilir. Tüm bu hazırlıklar yapıldıktan sonra belirlenmiş olan taraflardan biri oyuna başlar. Herkes ortada bulunan hölü, rakip oyuncuların höl yuvasına sokmaya çalışır. Karşı tarafta hölü durdurarak yuvaya girmemesine uğraşır. Hölü rakibinin höl yuvasına sokan taraf bir puan alır.
Höl oyununun belli bir süresi yoktur. Ortaya belli bir sayı konulur. Bu sayıyı bulan taraf oyunu kazanır. Oyun beşer sayıyla iki devreli veya 20 sayıyla bir devreli olacak şekilde oynanır.
Oyun bazen ceza usulünde de oynanır. Oyunda yenilen tarafa o günkü işleri yapma cezası verilir. Bu cezalar; koyunun içme suyunu kuyudan çekmek veya koyunları sağmak şeklinde olur.
Bu gün oynanan bu oyunların bir çoğunun geçmiştede oynandığına inanıyoruz. Cinsiyet ayrımının hiçbir zaman yapılmadığı eski Türkler’de kadın hukuk bakımından erkekle eşitti. Çok eski devirlerde bile Türk kadınları, erkeklerle beraber futbol, golf, ve poloya benzer top oyunları oynuyorlardıii.
Günümüzde çok yaygın bir biçimde oynanan ve batının sahip çıktığı “Golf” oyununun benzeri sayılan bu oyun ve lodak oyunu ile Anadolu’da bu tarzda oynanan başka adlardaki oyunların geçmişi ve çıkış kaynağı hakkında uzun bir araştırma yapmak ilginç olacaktır.
LODAK OYUNU
Höl oyununa benzeyen fakat değişik bir şekilde oynanan bir oyuna, "lodak" ismiyle Bünyan ilçemiz de rastlıyoruz.
Oyunun oynanış şekli şu şekildediriii. Oyuna ismini veren yuvarlak, ağaç veya taştan yapılmış "Lodak" adı verilen bir taş ile her oyuncuya ait alt tarafı çengel şeklinde eğilmiş "çöngeli sopa" veya topuz şeklinde olan "topuzlu sopa" bulunur.
i Kaynak Kişi: Ali Yılmaz’dan derlenmiştir.
ii Necdet Sevinç, Eski Türkler’ de Kadın Ve Aile, İstanbul, 1987.
iii Seyit Burhanettin Akbaş, Bünyan ve Yöresi Halk Edebiyatı Folklor Ve Etnografyası, Kayseri,1994.
Hasan YÜKSEL – Saim DELİGÖZ
HÖL OYUNUi
Bu gün dünyanın bir çok yerinde oynanan Golf’un ve İngiltere at üzerinde sopa ile oynanan Polo oyununun çıkış kaynağı eski Türk oyunları olabilir. Bir çoğu Orta Asya ya uzanan oyunların bir kısmı günümüzde hala oynanmaya devam etmektedir. Akkışla yöresinde daha çok büyüklerin oynadığı Höl oyunu ile Bünyan’da büyüklerin ve çocukların oynadığı Lodak oyununun, bu gün yaygın şekilde oynanan Golf’un atası olduğunu düşünmek hiçte yanlış olmaz.
Akkışla ilçesi ile Gömürgen, Ganişeyh, Kululu köylerinde, yaylalarda koyunculukla uğraşan kişilerin oynadıkları bir oyundur. Müsabaka şeklinde oyunu iyi bile kişiler seçilerek, araya bir bahis konularak oynanır. Bahis, eskiden yaylalarda gezen çerçilerden alınan ceviz sucuğu, lokum, hanlıp (keçi boynuzu), leblebi-çerezine olur ve oyunun bitiminde muhabbetli bir şekilde yenilirdi.
Oyun şu şekilde oynanır: Taraflar, üçer veya beşer kişilik iki takım halinde, aralarında eşleşir. Gurupların ellerinde alt tarafları topuz şeklinde değnekleri ile "Höl" ismi verilen çok yuvarlak (yumurta büyüklüğünde), ağırlığı olan bir taş bulunur. Oyun alanı en az 20 - 10 m genişliğinde düz bir alandan oluşur. Taraflar kendi alanlarını belirledikten sonra, hölün gireceği genişlikte her oyuncunun kendisine ait höl yuvaları eşilir. Tüm bu hazırlıklar yapıldıktan sonra belirlenmiş olan taraflardan biri oyuna başlar. Herkes ortada bulunan hölü, rakip oyuncuların höl yuvasına sokmaya çalışır. Karşı tarafta hölü durdurarak yuvaya girmemesine uğraşır. Hölü rakibinin höl yuvasına sokan taraf bir puan alır.
Höl oyununun belli bir süresi yoktur. Ortaya belli bir sayı konulur. Bu sayıyı bulan taraf oyunu kazanır. Oyun beşer sayıyla iki devreli veya 20 sayıyla bir devreli olacak şekilde oynanır.
Oyun bazen ceza usulünde de oynanır. Oyunda yenilen tarafa o günkü işleri yapma cezası verilir. Bu cezalar; koyunun içme suyunu kuyudan çekmek veya koyunları sağmak şeklinde olur.
Bu gün oynanan bu oyunların bir çoğunun geçmiştede oynandığına inanıyoruz. Cinsiyet ayrımının hiçbir zaman yapılmadığı eski Türkler’de kadın hukuk bakımından erkekle eşitti. Çok eski devirlerde bile Türk kadınları, erkeklerle beraber futbol, golf, ve poloya benzer top oyunları oynuyorlardıii.
Günümüzde çok yaygın bir biçimde oynanan ve batının sahip çıktığı “Golf” oyununun benzeri sayılan bu oyun ve lodak oyunu ile Anadolu’da bu tarzda oynanan başka adlardaki oyunların geçmişi ve çıkış kaynağı hakkında uzun bir araştırma yapmak ilginç olacaktır.
LODAK OYUNU
Höl oyununa benzeyen fakat değişik bir şekilde oynanan bir oyuna, "lodak" ismiyle Bünyan ilçemiz de rastlıyoruz.
Oyunun oynanış şekli şu şekildediriii. Oyuna ismini veren yuvarlak, ağaç veya taştan yapılmış "Lodak" adı verilen bir taş ile her oyuncuya ait alt tarafı çengel şeklinde eğilmiş "çöngeli sopa" veya topuz şeklinde olan "topuzlu sopa" bulunur.
i Kaynak Kişi: Ali Yılmaz’dan derlenmiştir.
ii Necdet Sevinç, Eski Türkler’ de Kadın Ve Aile, İstanbul, 1987.
iii Seyit Burhanettin Akbaş, Bünyan ve Yöresi Halk Edebiyatı Folklor Ve Etnografyası, Kayseri,1994.
