ÇAMAN DİŞİ (ÇAMAN - ÇEMEN KURUSU)

Çaman Dişi (Çaman-Çemen Kurusu): Eskiler ne güzel düşünmüşler. Elinde var iken var olanı israf etmemiş, var olanı bir şekilde saklamayı bilmiş. yokluk zamanın da da sakladığı bu yiyecekleri tüketmiş kış hazırlıklarımızın bir çoğu bu şekilde oluşmuştur. Ülkemizi bir çok yerinde insanların pastırma yüzünde görerek tanıdığı çaman Bünyan'da her zaman ekmeğimize katık olmuş, kimi zaman da böyle kurutularak değerlendirilmiştir. Kurutulmuş çamanın tadının taze çamandan daha farklı olduğunu da ancak yiyenler bilir. Hele birde içerisinde dövülmüş et varsa tadına hiç doyum olmaz. Bilmeyenlere bu Bünyan'ın eskilerden kalma bir mutfak kültürüdür.

ZİYA DOĞAN VEFAT ETTİ

1932 yılında Bünyan Tuzhisar'da doğup gençliğinden beri güreş ile meşgul olup güreşte Türkiyenin gururu haline gelen milli güreşcimiz Ziya Doğan 08.09.2020 yılında 88 yaşında iken vefat etmiştir. Kendisine Allah'tan rahmet diliyoruz.  Ziya Doğan'ın Türkiye şampiyonluğunun yanı sıra bir Dünya Üçüncülüğü iki Avrupa ikinciliği ve bir Akdeniz olimpiyatları şampiyonluğu vardır. Uzun süre Almanya'da yaşayan Doğan. burada bulunduğu süre boyunca bir çok güreşçi yetiştirmiştir.  

BÜNYAN AĞZI - Abdullah KARABULUT

Not: Academia.Edu' dan alınmıştır

ABDULLAH KARAB  2020 – Kayseri

BÜNYAN AĞZI

Şimdiye kadar Bünyan ve Bünyan Ağzı ile ilgili çalışmalar ne yazı ki çok azdır. Kendilerini hayırla yad ettiğimiz iki Bünyanlının çalışmalarının dışında derli toplu bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Bunlar; Hamdi Üçok’un  Bünyan (Kayseri  1953) kitapçığı ile Yıldız Uslu’nun Bünyan Ağzı  (Ankara 1961) adlı mezuniyet tezidir. Bünyan Ağzı, çevresinden, bilhassa Kayseri Ağzı’ndan etkilenmesine rağmen bu ağızda bulunmayan ve Orta Asya’dan getirildiği gibi kullanılan birçok kelimeler yaşamaktadır. Bazı kelimeler de Kayseri Ağzındaki anlamından değişik anlamlarda kullanılmaktadır. Çeşitli yönlerden bakıldığında Bünyan ağzının ayrı bir ağız özelliği taşıdığını söyleyebiliriz. 

Bünyan’da bir mevki adı olan Çalapberdi bizi Anadolu’ya geliş zamanına götürmektedir. Yunus; “Böyle emreylemiş Çalap /  Derdim vardır inilerim” der. O’nun dilinde Çalap: Tanrı, Allah anlamında kullanılmaktadır. O zamanlarda ki “berdi” (bermek) ise şimdi “verdi” şeklinde kullanılmaktadır. Kazgan ve yırak kelimeleri Doğu Türkistan’ın Urumçi havalisinde kullanılmakta olup “kazgan” selin açtığı çukurluğa verilen addır. Aynı zamanda “kazan” kelimesinin ilk şeklidir. “Sin” kelimesi Yunus’ta “Eğer ibret gerek ise / Gel göresin o sinleri” şeklinde ifadesini, bu günkü “sinine s..tığım” sözünde de olduğu gibi  mezar anlamında kullanılmaktadır.  Bu kelimeler birkaç örnek olarak seçilmiş olup hayli çoğaltılabilir. 

Orta Asya’dan, yani ana vatanımızdan getirip de bu güne kadar saklayıp kullandığımız kelimeler, bir noktada Bünyanlının menşeini de apaçık ortaya koymaktadır.  Bu kelimeler XI. Asırda vatan yaptığımız bu yörelere Türk’ün damgasını vurmuş ve yansıtmıştır. 

Genel dile göre Bünyan Ağzı’nda meydana gelen değişiklikler kaba çizgileri ile şöyledir:

         1-Kelime içinde Ü-U değişimi: Buküs/büküs, guccü/küçük, küllük/küllük, guva/güveyi

         2-Kelime içindeki Ö-O değişimi: Borek/böbrek, kopek/köpek, godek/gödek

         3-Sesli uyum gereği sanılan U-I değişimi: gelbı/kalbur, gavın/kavun, marıl/marul, yamıh/yamuk

         4-Bazı E-A değişimi: Sütlan/sütleğen, yima/yemeği, guva/güveyi

         5-Bazen hecelerin düşmesi ile uzaması yapılır: Maza/mağaza, ar/ağır, kelime sonunda ilan/leğen, yima/yemeği

         6-Bazen E-İ değişimi: Dina/değneği, yima/yemeği

         7-Bazı E ler İ-E arası bir şekilde söylenir: vericem, gece (ilk E lerde)

         8-Bazı sessiz harfler düşer: Doru/doğru, yada/yağda, şerde/şehirde, başiş/bahşiş, gonü/gönlü, sora/sonra, Şitan/Şeytan

         9-K-G değişimi: Gada/kada, gayıh/kayık, gabah/kabak, gabıh/kabuk

        10-Çok az P-B değişimi: Bekmez/pekmez, bannah/parmak, baldırcan/patlıcan

        11-Çok az B-P değişimi: Pahır/bakır, pace/baca

        12-Bazı T-D değişimi: Dene/tane, das/tas

         13-Yumuşakge şle biten kelimelere sesli ile başlayan ek gelirse Ğ-Y ve S ye dönüşür: Daya/dağa, bayı/bağı, asını/ağını

         14-Şimdiki zamanın eki “yor” un “r” si düşürülüp şahıs eke getirilir: Geliyom/geliyorum , gidiyonnu/gidiyormusun

          15-İstek birinci çoğul şahıs eki “lim” yerine “ek-ak” getirilir:  gelek, gidek

          16-Gereklik 1.çoğul şahıs eki “meliyiz” yerine “meliyik” getirilir: Gelmeliyik, oturmalıyıh

          17-Bazı N ler N-G arası nazala şeklinde söylenir: Sana,yum, biliyonnu

          18-Bazı birleşik kelimelerde hece düşmesi yapılır: Nader/ne kadar, nemarek/neme gerek

          19-Yabancı kelimelerde çeşitli yönlerde değişiklik yapılır: Üsün/Hüseyin, azen/ezan, mazer/mezar, Hacca/Hatice, palika/fabrika, nalet/lanet, pontul/pantolon, gardolap/gardrop, İrahme/Rahime, Anşe/Ayşe gibi

Bünyan’da kullanılan kelimelerin bir kısmı genel dilde yaşamaktadır. Bunlardan birkaçı aba, azdı (yolu şaşırdı), basa (fazla), gocam, kısnık, say senir (dağ çıkıntısı) gibi kelimelerdir. 

Böyle kelimeler gün geçtikçe kullanılmamakta ve unutulmaktadır. Bilhassa yazı dilimiz olan İstanbul ağzının baskısı altında olan Anadolu Ağızları gittikçe özelliklerini kaybetmektedir.  Gerek okumuşların gerekse yayın organlarının tesiri sonucu bu kelimeler yavaş yavaş kullanılmamaktadır. 

Halk arasında genel yargı olarak, İstanbul ağzını kullanmak kibarlık, kendi yöre ağzını kullanmak ise kabalık sayılmaktadır. Kibarlaştığını zannederek kullandığı kelimelerde yabancı kelime oranı fazla, kabalaştığını zannederek kullandığı kelimelerde ise yabancı kelime oranı çok azdır. Ne garip ki Farsça”Ane”den gelen “Anne” yi alıp “Ana”yı atmak gibi yanlışlıklar yapılmaktadır. 

Bir Azerbaycanlı Profesörün konferansında yaptığı konuşmasını mahalli ağızı bilen ve kullanan kişiler daha rahat anlamıştır. Bu konuşmacının kullandığı bıldır, bayah gibi kelimeler bizlere yabancı değildi. Geçen sene anlamına gelen “bıldır” ile biraz önce anlamına gelen “bayah” kelimelerini kullanmanın kabalığı neresinde bilmiyorum. 

Kullanılmadıkça dilden ve zihinde silinmeye yüz tutan bu kelimeleri kayıtlara geçerek yeni nesillere aktarmakta acele etmemiz gerekmektedir. Sayın Yıldız Uslu’nun “Bünyan Ağzı” konulu tezindeki sözlüğü incelediğimiz zaman 1960’larda Bünyan’da kullanılan ama şimdi kullanılmayan ve belki hatırlanan, ancak birkaç yıl sonra tamamen unutulacak olan kelimelere rastlarız.  Bu kelimelerden açgıç=anahtar, ade, abla, ablah =tembel, aklan=sel yarıkları, arıstah=tavan, avsat=kağnı tekerleğinin tahtası, cicik=meme, çırahma=çıra, lamba konulan alet, çeten=saman kağnısı, gelekbastı=saç tokası, hecirget=tandırın üzerine konan çapraz demir, hızmıh=hayvanlara yedirilen samanlı tahıl, kossa=ocak, tandır karıştırmaya yarayan değnek, örtme=iki üç tarafı açık ev bölmesi, taman=hani, o zaman, toygaşı=bir çeşit tarhana çorbası, üvek=suyu sızdıran yer, yalıh=büyük mendil, yannıh=deri yayık birkaç örnektir. Dağ başında şırıl şırıl akan göze, pınar, bulak suları kadar temiz olan bu kelimeleri, ağızları korumalıyız. 

Bünyan’da konuşulan birçok kelimeyi incelersek bunların kökünün Türk Dili’nin derinliklerine inmekte olduğunu görürüz. 

1072 senesinde, Anadolu’yu vatan yapmaya başladığımız zamanda Kaşgarlı Mahmut adında bir Türk bilgini, bir Türkçe sözlük yazmıştır. “Türkçe’nin Arapça’dan üstün” olduğunu ortaya koymak amacıyla yazılan bu sözlüğe şöyle bir göz attığımızda Bünyan Ağzında kullanılan kelimelerin birçoğuna rastlarız. Öyle ki bu kelimeler hiç bozulmamış veya bir iki harfi değişmiş bir durumda bu gün kullanıldığını görürüz.   Bu kelimelerden bazıları aşağıda karşılaştırılmıştır. 

Bünyan ağzı ilgili deyim ve karşılaştırmalı kelimeleri diğer yazılarımızda ele alacağız. 

                                                                                                                Abdullah KARABULUT 

                                                                                                        Düzenleyen: Hasan YÜKSEL

Divanü Lugati't-Türk                                           Bünyan

Aba                                                                         Aba               (Ana)

Ağış                                                                        Ağış              (Yükseliş)

Arık                                                                        Arık              (Zayıf)

Azuk                                                                       Azık              (Yiyecek)

Angıt                                                                      Angut           (Kuş)

Ayrık                                                                      Ayrık             (Ot)

Ağsak                                                                     Ağsak           (Topal)

Alaçık                                                                     Alençik         (Bağevi)

Ağnamak                                                               Ağnamak     (Hayvanların yatıp yuvarlanması)

Ağırlamak                                                              Ağırlamak   (İkram etmek)

Arındı                                                                     Arındı           (Yıkanarak temizlendi)

Azdı                                                                        Azdı              (Yolu şaşırdı)

Basa                                                                        Basa             (Fazla – Sonra)    

Barak                                                                      Barak             (Çok  tüylü köpek)

Batman                                                                  Batman          (8 kg’lık tartı birimi)

Berktti                                                                    Berkitti          (Sağlamlaitırdı)

Berk                                                                        Berk               (Sağlam-Katı)

Bekmes                                                                  Bekmez

Berdi                                                                      Verdi

Bezendi                                                                 Bezendi         (süslendi)

Bıçguç                                                                    Bıçkı

Bıldır                                                                       Bıldır              (Geçen Sene)

Bilişti                                                                      Bilişti              (Tanıştı)

Böğ                                                                         Bö                   (Büyük –Zehirli Örümcek)

Böğür                                                                     Böğür             

Bukağı                                                                    Buka               (Hayvanın ayak bağı)

Bu                                                                           Bu                   (Buhar)

Bürünçik                                                                Bürüncek       (Başörtüsü)

Çapgut                                                                   Çapıt        

Kırkdı                                                                     Kırktı

Kısnık                                               Kısnık              (pinti)

Kizetti                                                Gözetti  

Köt                                                                         Göt                  (Arka - Kıç)

Köğerdi                                                                  Göğerdi

Kölerdi                                                                   Gölerdi           (Göllenmek-Toplanmak)

Kölük                                                                     Gölük              (Yük hayvanı)

Kunde                                                                    Kunde             (Hergün)

Kuçam                                                                   Goçam            (İki avuç beraber)

Kurun                                                                     Kum

Kün                                                                         Gün

Orum                                                                     Horum           (Bir orakta çıkarılan ot)    

Osruk                                                                     Ossuruk

Örk                                                                        Ök                    (Hayvan bağı)

Öyez                                                                      Üvez

Öz                                                                          Öz                     (İki dağ arası)

Pürçek                                                                   Pürçek             (Saç demeti)

Pürlendi                                                                 Pürlendi          (Tomurçuklandı – Yapraklandı)

Sasığ Barığ                                                             Sası – Barlı      (Kokmuş – Barlanmış)

Satgaştı                                                                  Sataştı

Say                                                                          Say                   (Kara taşlık yer)

Sekü                                                                        Seki

Senğir                                                                     Senir                (Dağ çıkıntısısı)

Sıngıladı                                                                 Siniledi            (Köpek İçin)

Sındı                                                                       Sındı                 (Makas)

Sın – Sin                                                                 Sin                    (Mezar-Soy)

Sınguk                                                                    Sınık                 (Kırık)

Sırıttı                                                                       Sırıttı                (Yorgan sırıttı)

Sızgıt                                                                       Sızgıt                (Erimiş yağ)

Singirdi                                                                   Sinirdi              (Hazmetti)

Sing                                                                         Sin                    (Sinilemek)

Singi                                                                        Sinen                (İçe sinen)

Soğuldu                                                                  Soğuldu            (Çekildi)

Söbi                                                                        Söbe                 (Tam yuvarlak olmayan)

Suvardı                                                                   Suvardı             

Sürtük                                                                    Sürtük

Tatıttı                                                                     Dadıttı

Tepretti                                                                 Depretti

Testeğirmi                                                             Desdeğirmi      (Yusyuvarlak)

Terdi                                                                      Derdi                (Topladı)

Teng                                                                       Denk  

Tikim                                                                      Dıhım               (Bir dıhım)

Titdi                                                                        Ditti                  (Ditmek)

Tişedi                                                                     Dişedi

Tirsek                                                                     Dirsek               (İt dirseği)

Töl                                                                          Döl

Töş                                                                         Döş                    (Gösün başı) 

Töritti                                                                    Töretti               (Çoğalttı)

Tulung                                                                   Duluh                (Kulakaltı)

Tülek                                                                      Tülek                 (Tüyü dökme-Kırkım)

Tünedi                                                                   Tünedi               (Geceledi)

Tünek                                                                    Tünek               (Hapishane – Kümesteki tünek)

Tüngür                                                                   Dünür

Tüge                                                                       Düve

Unutgan                                                                Unutgan           (Çok unutkan)

Uldı                                                                        Uldu                   (Ulmak)

Uz                                                                           Uz                       (Usta – Eliyatkın)

Üzülgen                                                                 Üzülen               (İpin üzülmesi)

Ütti                                                                        Üttü                  (Tüylerini yaktı)

Ündedi                                                                  Ünledi              (Çağırdı)      

Yasıladı                                                                  Yassıladı          (Düz  hale getirdi)

Yanut                                                                     Yanıt                 (Karşılık)

Yagır                                                                      Yanır                (Hayvanın sırt yarası)    

Yağun                                                                    Yoğun               (Şişkin – Kalın)

Yarpuz                                                                   Yarpuz              (Kır Nanesi)

Yarmas                                                                  Yarma               (Döğme buğday)

Yanlık                                                                     Yanlık               (Çobançantası)

Yat                                                                          Yad                   (El yabancı)

Yabıtak                                                                  Yalbırtak          (Çıplak – Eğersiz)

Yerdi                                                                      Yerdi                 (Beğenmedi, iğrendi)

Yeldi                                                                       Koşdu          

Yetik                                                                       Yetik                (Güç İşleri Başarır)

Yetildi                                                                    Yetildi               (Ulaşıldı-Erişildi)

Yetilmek                                                                Yedilmek         (Güdülmek)

Yelpik                                                                     Yelpik               (Yel çarpması)

Yemşen                                                                 Yemşen            (Bir alıç cinsi)

Yeng                                                                       Yen                    (Elbise kolu)

Yenğge                                                                   Yenge               (Büyük kardeşin hanımı)

Yırattı                                                                     Yırattı               (Arayı açtı – uzaklaştı)

Yiğrendi                                                                 Yiğrendi           (Tiksindi)

Yolak                                                                      Yolak                (Çığır, çılga)

Yoğrum                                                                  Yuğrum            (Bir yuğrum un)  

Yoz                                                                         Yoz                    (Erkek koyun sürüsü)

Yuvga                                                                     Yuha                 (Yufka)

Yumuş                                                                   Yumuş               (Buyruk)

Yülütdi                                                                   Yületti               (Tıraş ettirdi)

Yüğrük                                                                   Yuğruk              (Koşucu – Yüğrük)

Yukarıda Türkçe’nin, Orhun kitabelerinde sonra, en önemli dil kaynağı olan Divan-ı Lugati’t Türk adlı lugattaki kelimelerle Bünyan ağzındaki yaşayan kelimeleri karşılaştırmış bulunmaktayız. Bu karşılaştırma aynı zamanda Bünyan’da yerleşmiş ve orayı Türk yurdu yapmış halkın kökünün nerden

Geldiğinin de isbatıdır. Hala Anayurtları Orta Asya’da kullandıkları dilin birçok kelimelerini, sanki en değerli mücevher gibi, saklamakta ve kullanılmaktadırlar. 

Bünyan’da kullanılan deyimler de ayrı bir özelliğe ve güzelliğe sahiptir. Bunları Kazım Yedekçioğlu’nun Kayseri Ağzı Deyimler adlı kitabındakilerle karşılaştırdığımızda Kayseri’de kullanılmayan, Bünyan’a has bir çok deyimler olduğunu görürüz. 

Aşağıya aldığımız deyimlerden bazıları Kayseri ağzında mevcut değildir. 

Bu deyimler

Acın yatıp gücün kalkmak.

Adı sanı duyulmamak.

Adı sanı yok olmak.

Adı yiti olmak.

Adı ulu kıçı kuru.

Ağır aksak olmak.

Ağır otur batman götür.

Ağzına çarşamba tuzu koymak.

Ağzını dağıtmak.

Ağzının içini yemek.

Ağzını yüzünü çitilemek.

Aklını peynir ekmenen yemek.

Aklında keser kaçığı olmak.

Aldar gülder etmek.

Aliye edik veliye düdük etmek.

Allah boy vermiş kapmış koyvermiş.

Altını üç cevize indirmek.

Aştan çıkmaz kel çömçe.

Avrat Asiye.

Ayrığı bitti de guyruğu galdı.

Ayın oyun etmek.

Babayın anayın çarığına tükürüyüm.

Başından gunnacı etmek.

Başının etini yemek.

Bir cibitte yapmak.

Bir çuval balınan yenmemek.

B..unda boncuk görmüş.

Boranı çölme.

Borum borum bozulamak.

Boş gezenin kalfası.

Boyu gavah ahlı savah.

Burnu buludu yırtmak.

Cahal cemakan.

Cangama çıharmak.

Cerenen laf uzatmak.

Cikdönmök.

Çağardaken çatlamak.

Çalçap.

Çarçapıt.

Çay sıra gidip yol sıra gelmek.

Çetin ceviz.

Çöpten çedene.

Dabanının altını öpmek.

Dabaz olmak.

Dal öğlen.

Daş ölçerim.

Dınnah gadar çocuk.

Dip bıçah dolu olmak.

Dişi kitlenmek.

Dişinin gıcımığını almak.

Dişli olmak.

Döl döş.

Dölek durmak.

Elden ayrıksı.

El değer etek değmez.

Eli uz.

Eni boyu olmamak.

Eremeke.

Erim erim eprimek.

Gafası gaf dağını gözlemek.

Gah gidelim akıllı.

Gallelemek.

Gamgaynan gaşınmak.

Gapıdan girip paçadan çıkmak.

Gar gar gapınmak.

Gavur parasıynan on para etmemek.

Gaygısız gamber.

Geberyatlıh.

Gırığım gır Ali.

Gırfacan gibi.

Gıvrılı galmak.

Gözleri felfecir ohumak.

Gözünün yağını yidirmek.

Gözünü yivindirmek.

Gözü belermek.

Gubat gubat gonuşmak.

Güneşin burnuynan.

Gursah gavurgasını ister.

Haber uçar olmamak.

Hançalı avrat pençeli oğlan doğurur.

Hırağası.

Hışırdım gibi.

Hoşafın yağı kesilmek.

İnce eğirip sık dokumak.

İncesini ipe yoğununu çöpe dizmek.

İtin öldüğü yer.

İt gılı postal bağı.

İnsanı zıvanadan çıharmak.

Kendini şikara çekmek.

Kesip attığı tırnak olmamak.

Kirbiti süslü.

Kirinden kitlemek.

Kulak dikmek.

Laf ebesi.

Lok gibi oturmak.

Löm löm yürümek.

Malamat etmek.

Masiye almamak.

Maşallah dediğin sabaha çıkmaması.

Nallı katır.

Nizah kol gibi olmak.

Oğlan yeyip oyuna çoban yiyip koyuna gitmek.

Ohla yutmuş.

Orta tallanın gundur buğdayı.

Oturah ahıllı olmak.

Ot yoldurmak.

Ödü kopmak.

Ödü sıtmak.

Parpılamak.

Pıtıraklı.

Salır camızı gibi.

Sapı silik.

Seten seyrek.

Sıtkı sıyrılmak.

Soğuk tandırdan sıcah ekmek.

Sözüm burdan dışarı.

Suratını aynet beynet etmek.

Şirelendirmek.

Şemşamer mezhepli olmak.

Tabanının altını öpmek.

Tabanının altı patlamak.

Tandırdan çıhıp kuleye girmek.

Tırnağına taş değmemek.

Tipi tatarı gibi olmak.

Udu gibi olmak.

Vanılayıp durmak.

Vücudu elenmek.

Yağlayıp ballamak.

Yali bali olmak.

Yedip gütmek.

Yektaptan söylemek.

Yeleğinin yengesi ol. 

Yeni yaha.

Yeni yetme.

Yelpelek gitmek.

Yınnaşıh kel gaşıh.

Yol yolah bilmemek

Yol yordam bilmek.

Zıllısını çizmek. 

Bu yazımızda “Bünyan Ağzı” hakkında kısa bir bilgi vermeye çalıştık.  Bu konuda, tamamlamak üzere olduğumuz  “Bünyan Ağzı Sözlüğü” belki bu ağzın kaybolmasını, unutulmasını önleyebilecektir. 

                                                                                                                   Abdullah Karabulut.

SÖZLÜK

A

Aada (Ağda)                     Koyulaşmış tatlı

Abarı                                  Hayret ve şaşma nidası

Aboo                                  Çok zor anlamında bir nida. Aboo nasıl kaldıracağım

Acer                                   Yeni; taze sürülmüş arazi, mera

Acene                                Tırpan sapının tutacağını delmeye yarayan alet.

Acevit                                Çevik

Acık, (acıcık)                     Biraz

Acışmak                             Bir yaranın sızlaması, acı vermesi

Ad san                                Şöhret, ün (Adı sanı duyulmamış bir kişi.)

Aflah                                  Tembel  

Ağa                                     Dede, baba          

Ağartmak                          Beyazlaştırmak, temizlemek

Ağbaba                              Dede, büyükbaba

Ağıl                                     Davar barınağı

Ağız                                     İnek, manda ve koyunun doğurduktan sonraki ilk sütü

Ağız ayırmak                     Sağa sola gayesizce bakınıp boşa zaman geçirmek

Ağız eğmek                       Layık olmayana yalvarmak, istekte bulunmak. 

Ağnamak                           At ve eşeğin yere yatıp sağa sola dönmesi

Ağrı                                    Ötürü, dolayı (aşağı mahalleden ağrı dolaştım)

Ağrılıklı                              Hastalıklı, ağrısı eksik olmayan

Ağrımak                            Zarar görmek (Ben ondan ağrınmadım incinmedim)

Ağsamak                           Hafif topallamak (Genellikle hayvanlarda)

Aha                                    İşte

Akarca                               Kemik veremi

Aktar                                  Karıştır, alt üst et

Aklan                                 Sel yarıkları

Alağaz                                Boşboğaz

Alamet                               İri, beklenmeyen büyüklükte

Alençik                              Küçük bağ ve bahçe evi

Alengilli                             Derme çatma, bozuk düzen

Alentirik                            Elektrik

Albasması                         Lohusa kadınların hayali bir korkuyla hastalanması

Alıç                                    Yabani bir çalı  ve meyvesi

Alıh                                    Giyecek eşya, yırtık dökük giyecek eşya

Arkalaşmak                       Birbirine arka olmak

Ame                                   Babanın kız kardeşi

Amelya                              Amele, düz işçi

Anaç                                   Kuşların dişisi, gelişmişi

Anadut                               İki altta ve bir üstte olmak üzere üç parmaklı tarım aleti

Angut                                 Aptal, bir çeşit yabani kuş

Annaç                                Yamaç, karşı taraf

Arabaşı                              Un su ile belli bir kıvamda pişirilerek yayvan kaplarda dondurulur  ve 

                                           güzel bir tavuk çorbası hazırlanarak beraber yenilir bir yemek.

Arınlamak                         Hedef görmek

Arık                                    Zayıf, kuru, cılız

Arıstah                               Tavan

Arkaç                                 Ağıl dışında, etrafı yüksek, kuzeyi kapalı tabii davar yatırma yeri

Aside                                 Un, pekmez veya şeker karışımından yapılan tatlı

Asuvata                             Alış-verş

Aş                                       Yemek

Aşırma                               Kuyudan su çekilen kova, su kabı

Aşkar                                 Görünüş, görünüş özelliği

Aşlıh                                   Yarma (tarhana yapılan kabuğu alınmış buğday)

Atlaşmak                           At ve eşeğe beraber binmek

Avandalık                          Keser, testere, çekiç gibi aletylerin kabı

Avcar                                 Kimyon, biber, karabiber gibi baharat karışımı

Avsun                                Dualar, hastalığa okuma, efsun

Avunmak                          Hayvanların çiftleşmesi

Avurt                                  Yanağın altı

Ayak                                   Kandırıcı dil (öyle ayağa gelmem)

Ayakçak                             Merdiven basamağı. 

Ayın oyun etmek             Bozmak, boşa harcamak

Ayıtlamak                         Ayıklamak

Aynet beynet                   Alışılmamış bir görünüşte, gelişi güzel

Ayrıksı                               Türüne benzemeyen, ayrı yapıda (elden ayrıksı bir kişi)

Ayustu                               Ayak üstü, hemen

Azen                                  Ezan

Azımsamak                       Az bulmak

Azılı                                    Asabi, sinirli

Azmak                               Fazla öfkelenmek, zaptedilmez duruma gelmek (azdı kudurdu)

Azman                               Lüzumundan fazla büyüyen

B

Bahale                               Baksana, bakarmısın, yaptığına bak. (Adama bahale)

Bağırtlak                           Beşikteki çocuğun düşmemesi için bağlanan kuşak

Bağrı başlı                         Yüreği yaralı

Balak                                 Manda yavrusu

Balbaşı                               Beyaz üzüm şırasından yapılan koyu pekmez

Baldırcan                           Patlıcan

Balhmak                            Çakma (Şimşek balhtı)

Bannah                              Parmak

Bannahçalık                      Parmaklık

Bar                                     Turşu ve diğer salamurların yüzündeki küf

Bastırıh                              Kapı arkasına dayanan sırık, ağırlık olarak konan şey

Başşahlamak                     Bozulmuş bağ ve bahçelerde sebze ve meyvelerin toplanması

Batman                             Sekiz kiloluk ağırlık birimi

Bayah                                Biraz önce

Bayroz                               Büyük ve ağır çekiç

Bazlama                            Sacda pişirilen yassı ekmek

Becen                                Tavşan yavrusu (biraz büyümüşü)

Beğermek                         Dananın bağırması

Bel                                      İşaret ( e harfi üst damağın iç tarafı ile seslenirse)

Bel etmek                          İşaret koymak

Belemek                            Bulamak-Çocuüu sarmak

Bellemek                           Öğrenmek, akılda tutmak

Belemir                             Özsüz unları özleştirmek için katılan bitki

Belermek                          Tahılların şişmesi - yılmak (Bu işi bitirene kadar gözlerim belerdi.)

Berdi                                  Sazlıklardaki bir cins yumuşak kamış

Berkitmek                         Sıkılaştırmak, etrafını bastırmak, sağlamlaştırmak.

Beseni                               Kışın soğuk havalarda sisin yoğunlaşarak kar tanesi şeklinde düşen

                                           taneleri

Besleme                            Küçükken hem hizmet hem de büyütüp gelin etmek için aileye 

                                           alınan kız.

Bet                                     Pekiştirme  eki (bet bereket kalmadı)

Betik                                  Bölüm kısım      

Bezi                                    Hamurun ekmek  için  ayrılmış küçük parçaları

Bıcak                                  Bucak (Maşallah dip bucak dolu)

Bıdıl bıdıl                           Yavaş yavaş-ufacık ufacık  (Çocuk bıdıl bıdıl yürüyor)

Bıldır                                  Geçen Sene

Bılız                                    Bulüz

Bidene                               Birtane

Bildik                                  Tanıdık Kişi

Bilik                                     Civciv

Bilinni                                 Bilir misin

Bişi                                      Bir şey (bişiy var mı?.) Hamurun yağda kızarmış hali

Bişirik                                 Yapılarda kullanılan çok sulu  toprak çamuru

Bücca                                 Bütçe

Boorek                               Böbrek

Boruç                                  Su testisinin  küçüğü

Boranı                                Tandırda  pişirilen kabak yemeği

Boşlamak                          Bırakmak, salıvermek 

Boyuna                              Devamlı, biteviye

Bozmancalık                     İşi bozma niyet ve davranışı

Bozarmak                          Renginin solması, boz renge dönüşmesi

Böcük                                Böcek

Böö                                    Zehirli büyük örümcek

Börk                                   Bir çeşit deri başlık

Buğasak                             Boğa isteyen ineğin hali

Buğlüz                                Kambur

Bulamaç                            Un ve pirinçle yapılan çorba

Bulunmak                          İkram etmek (O kadar bulundum ama yaranamadım.)

Buküş                                 Köşe - dönemeç

Buncaaz                             Bu kadar az

Buymak                             Çok üşümek, donacak duruma gelmek

Buzalamak                        Buzağı doğurmak

Bücür                                 Ufak boylu cüce

Bürgü                                 Kadınların bir çeşit başörtüsü

Büzgü                                 Kumaşta katlama yeri

Büzütmük                          Soğuktan, korkudan büzülü halde durmak

C

Cahal                                  Tecrübesiz, genç

Camız                                 Manda

Cangama                           Döğüş, nizah, gürültü     

Carı                                     Ayağına eline tez, kıvrak iş yapan

Cavlak                                Tüyü, teleği, saçı kabuüu olmayan

Cavlatmak                         Kabuğunu soymak. Kumarda beş kuruşsuz bırakmak

Cavsıtmak                         Konuyu fazla uzatıp tadını kaçırmak, gevşetmek

Cekceki                              İddiacı, her şeye konuşan

Celallenme                       Öfkelenmek

Cengar                               Bakır pası

Cerek                                 Ceviz çırpmaya yarayan uzun ince sırık

Cereme                             Eziyet, üstelik yapılan (Yaptığım  iyiliğin bu da ceremesi)

Cılga                                   İnce, patika, dağ yolu.

Cılgısız                               Geçimsiz

Cımcıh                               Ip ıslak

Cıncıh                                Cam Yapılı

Cıngı                                  Kıvılcım

Cıngıl - Cüngil                   Küçük üzüm salkımı CINGILLI: Lüzumsuz bol takıp takıştıran

Cırcır                                  Fermuar

Cırıncıplah                        Çırılçıplak

Cırındıllıh                           Köpük halindeki iyi olmayan et

Cırt                                     Şımarık, afacan

Cıvık                                   Sulu -- Şımarık

Cızı                                      Çizgi

Cicik                                   Meme - Bıçakların namluyu sapa bağlayan çivisi, perçini

Ciciği gevşemek                Fazla canı istemek, hemen yumuşamak

Cilbir - Cılbır                      Yoğurtlu yumurta yemeği

Cingan                                Çingene

Cingi                                    Sert kara taş

Ciş                                       Cici, güzel

Ciştan                                 Yakıştırmadan giyen, takınan

Combuldak                       Kapalı kaplardaki sıvının ses çıkarması 

Cöddür cöddür                 Badi badi, kısa adımlarla yürüme

Cöddürük                          Çelimsiz, kılıksız

Cuggurdamak                   Boğazın ses çıkarması - canı isteme

culuh                                  Hindi

Cuvara                               Sigara

Cücük                                 Yavru (Kuş ve kümes hayvanlarında)

Ç

Çabıt                                  Değersiz bez parçası (Öyle kıymetli bir şey yok. Hepsi çar çabıt)

Çağ                                     Eski evlerde su kablarının konduğu veya odalarda sedir altlarına 

                                            yapılan  kapaklı yıkanma yerleri                                                                                    

Çağardah                           Çekirdek

Çağardaken çatlamak      Vakitten evvel sevdaya yelmek

Çahıldah                            Koyunun karın altı yünlerinin pislikten sertleşmiş hali

Çahıldahlı                          Uygunsuz, kötü işleri olan

Çaldahıl                             Sağa sola durmadan sataşan.

Çalgı                                   Karamuk ve benzeri çalılardan yapılan ahır süpürgesi

Çalkamaç                           Fazla özemeden yapılan ayran 

Çalkan                                Suyun akıntılı yeri, küçük şelale

Çalma                                 Suda çabucak yıkama (Şunları çeşmede çalıyım da geliyim.)

Çalmak                               Sürmek, boyamak

Çaltak                                 Dikkatsiz - Topallayarak yürüyen

Çaman                               Biber, baharat, sarımsak ve baharat unundan yapılan bir yiyecek

Çarpana                             Edepsiz, arsız, (Kara Çarpana)

Çaşak                                 Her tarafı gevşemiş, laçka

Çavmak                              Suya atılan taşın su yüzünden sekmesi

Çebiş                                  Yaşına gelen keçi

Çeş                                      Savrulup samanından ayrılmış tahıl yığını

Çedene                              Kenevir tohumu

Çekmek                              Hikaye etmek, anlatmak  (Dur o konuyu sana bir çekeyim) 

Çelbeşik                             Çapraşık, anlamı zor, girift

Çelliyesice                         Nesli tükenesice, ölesice anlamına bir beddua

Çemkirmek                        Köpeğin hırlaması - Arsızca karşı gelmek, saygısız davranmak

Çemremek                        Bir iş için toparlanmak, hazırlanmak

Çenesek                             Çok konuşan geveze

Çenilemek                         Köpeğin acıdan ince sesle bağırması

Çente                                 Çanta

Çerçi                                   Gezgin satıcılık yapan kimse

Çeten                                 Saman taşımak için hazırlanan kağnı

Çıbıh                                   Çubuk, asma

Çığırmak                            Çağırmak

Çığırtmaç                           Yumurtalı hamurun yağda kızartılması

Çıkı                                      Bohça, çıkın

Çıkılamak                           Sarmak bohçalamak

Çıkıntı                                 Seçilip iyisi alınan

Çıpkı                                    İnce  değnek -  Halıya vurulan boya çizgisi

Çıra                                     Tenekeden yapılmış  gaz ile yakılan ışık aleti

Çırpı                                    Evlere badana yapmak için kullanılan beyaz toprak

Çıtak                                   Ürkek alıngan

Çıtırgı                                  Yanması kolay kuru ot ve çok ince dal parçaları

Çıtlık                                   Sütünden sakız yapılan ot

Çıtçıt                                   Bir çeşit düğme

Çipil çipil                            Bataklık, her yerinden su çıkan yer

Çiğermek                           Nemlenmek

Çiğsinmek                         Nefret etmek, soğumak, sevgisinin azalması

Çikdönmek                        Hemen sırtı yere gelmek

Çil                                        Ağaç ve bitkilerin  ince kökleri

Çilenti                                 İnceden serpiştiren yağmur

Çimtik                                 Az, iki parmakla tutup sıkmak (Bir çimtik tuz at)

Çinik - Şinik                       Bir tahıl ölçeği

Çinke                                  Azıcık, ufacık

Çitime                                Sıkça örme, eskiyen yün örgülerin o yerini örme

Çitilemek                           Elle ovmak

Çitme                                  At ve eşek tekmesi

Çor                                      Çok tuzlu

Çot                                      Çolak kolu sakat

Çöğdürmek                        Eğmek - İşemek

Çöğlençüş                          Tahtıravalli

Çökelik                               Ayrandan yapılan bir çeşit yağlı peynir 

Çömçe                                Ağaç kepçe

Çömez                                Yardımcı

Çördük                               Ufak boyu uzamış

D

Daah                                   Eşeğe yürümesi için kullanılan söz

Dabak                                 Sığırlarda şap hastalığı

Daban                                Zemin döşeme

Dabanı doru                      Yaya yola gitme

Dabansız                            Cesaretsiz korkak

Dabaz                                 Vücudun  allerji sonucu kaşınması

Dadak                                 Az ümit  verip aldatma, sonucu kaşınması

Dafa                                   Kere,  Defa

Dahanak                            Hesap bakiyesi - aklında takılıp kalan konu

Dalıhmak                           Sıcaktan terlemek ve bunalmak (Genelde mandalar için)

Dalöğlen                            Güneşin tepedeki zamanı

Dallamak                           Kabaca kucaklaşmak

Daniska                              En iyisi

Darısı                                  Aynısı, böylesi (Darısı başınıza komşular.)

Dayatmak                          Sözünde  ısrarlı olmak, inat etmek

Dayer                                  Değer (o kadar emeği dayer mi?)

Day durmak                       Yeni yürümeye başlayan çocuğun ayakta durması

Daylak                                Uzun bacaklı - Yüke alıştırılan deve

De baah                             Söyle de bakalım

Debiyah                             Demin biraz önce

Değirmee                           Ciltte, hayvan derisinde meydana gelen yuvarlak mantar

Değrmi                               Yuvarlak (çember şeklinde)

Delimsa                              Deli Gibi

Dembesek                         Aptal - beceriksiz

Dembil dümbül                 Düşe kalka

Demirdelen                        Ağaçkakan kuşu - Ayakkabısını çabuk eskiten

Dene                                   Tane

Denelemek                        Fazla tahıl yiyen hayvanın hastalanması

Denneşmek                       Derlenip toparlanmak

Densiz                                 Uygun davranmayan, patavatsız konuşan

Depik                                  Tepik, tekme

Derdikmek                         Dertlerin depreşmesi

Derz                                    Duvarda iki taş arası

Devrisi gün                        Öbürgün

Dığa                                     Boyu küçük kalmış

Dıhım                                  Bir lokma

Dıhmak                               Kapalı yere girdirmek

Dımıtmak                           Oraya hemen  çökertmek, vurunca yıkmak

Dırdıbıt                               Geçimsizlik, lüzumsuz dedi kodu

Dırmaç                                Yükü sırta sarma işi

Dırmaçlamak                     Yükü iple sırta sarmak

Dırmıh                                Tırmık

Di baah                               De bakalım, hadi söyle

Didişmem                          El veya sözle birbirini hırpalamak

Diğdirmek                          Fışkırmak

Diğremek                           Pörsümüş bitkilerin eski halini alması

Diha                                    İşte orada

Dikme                                 Fidan

Dilliksiz                               Geçimsiz

Dimdurmak                       Yeni yürümeye başlayan çocuğun ayakta durması - Sözünde, işinde

                                            inat etmek

Dimdurdurmak                 Herkesi kendi amacında hizmet ettirmek, rahatsız etmek

Dinelmek                           Ayakta durmak

Dingilli                                Rahat  durmayan kaypak

Direzin                                İnce sağlam pamuk ipi

Dişemek                             Çocuğun dişlerinin çıkmaya başlaması

Dişindirik                            Atın ağzına verilen gem parçası

Dişli                                     Arkası, desteği olan

Dolama                               Parmağın tırnak tarafında çıkan iltihaplı bir yara

Dolaz                                   Un, yağ, tuz ve su  ile yapılan bulamaç

Doluhmak                          Gözleri dolu dolu olmak

Domuşmak                        Küserek bir yere çekilmek

Doonemek                         Suyun ayrı yere vurması

Döl                                      Yavru

Dölek                                  Düzlük - Normal - Doğru

Dölek durmak                   Uslu uslu oturmak

Dölek söylemek                İşin doğrusunu söylemek

Dölenmek                           İyileşmek, eski haline dönmek

Dömelmek                         Şişkinlik yapmak (Yara yumruk gibi dömelmiş.)

Dönümsüz                          Beceriksiz, tertip ve düzeni olmayan

Döşşek                                Yatak

Duğdü                                 Keserin keskin olmayan tarafı

Dulda                                  Rüzgar tutmayan kuytu yer

Duluk                                  Ağız ile elmacık kemiği arası, iç kısmı (Duluğunda ne var)

Dunuh                                 Sessiz sakin, parlak olmayan

Dümbelekçi                       Herkesin isteğine göre hareket eden

Dürmek                              Toplamak, kaldırmak

Dürtmece                           İçinden çekirdeği dürtülerek çıkarılmış meyve

Düü                                     Bulgurun ufağı

Düve                                    İki yaşındaki dişi dana

Düven                                 Harman döğme aracı

Düza                                    Bir sıraya dizilmiş (bir düza ağaç)

Düzen                                 Düğünden önce alınan gelin giyecek çeyizleri

E

Ebemkuşağı                       Gökkuşağı

Ebrimek                              Ulmak, çok eskimek (İki yıkamada bu kumaş ebrimiş, ahmış)

Edişmek                              Büyüğüne karşı sık sık gereksiz itirazlarda bulunmak

Efil efil                                 Dalga dalga (efil efil kakilleri efiler)

Efilti                                     Hafif esen rüzgar, meltem

Eğdi                                     Fide  diplerini çapalamak için yapılan eğik alet

Eğiş                                     Tandırı karıştırmaya yarayan demir araç

Eğleşmek                            Beklemek, oyalanmak

Eğseri                                  Büyük dövme çivi

Eh                                        Olur, tamam, kabul

Eke                                      Tecrübeli, işinin ehli - Tuzağa düşmeyen

Elimbaş                              Oyun içinde dinlenme istek sözü

Eli uz                                   Kabiliyetli - Eli işlere yatkın

Elekçi                                  Elek kalbur yapanlar - Terbiyesiz anlamında söz.

Elenti                                  Elenen tahılın alta döküleni - Vücuda gelen  ürperti.

Eli boründe                        Ev inşaatlarında balkon altları ve saçaklara verilen kırkbeş

                                            derecelik destek

Ellam                                   Herhalde, zannederim

Elleşmek                             Beraber el tutarak yük yükleme

Ellik                                     Sahur - Ev dışında giyilecek olanlar

El öpen                                Bir çeşit kertenkele

Em                                       Merhem

Emarem                              İçe sinesi, iyice, güzelce

Emcek                                 Yalancı meme

Emenmek                          Özenmek, fazla emek harcamak

Emi                                      Tembik - Tamam mı? Olur mu?

Emlik                                   Zamanından sonra doğan kuzu

Engi                                     Üzüntü veya başka sebeplerden vücutta meydana gelen şişlik

Enek                                    Çocuk oyunlarında oyuncunun kullandığı iyi oyun aleti

Engin                                   Düşük, kalitesiz

Entari                                  Boydan boya kadın güysisi

Enik                                     Köpek Yavrusu

Eniklemek                          Köpeğin yavrulaması

Eremeke                             İçesinesi

Ergen                                  Evlenme çağında

Erincek                               Üşenen, tembel

Ertişmiş                              Bilgiçlik taslayan

Esbab                                  İç çamaşırı

Essahmı                              Doğru mu. Sahi mi?

Esik etek                             Güçsüz kadın, kadınlar

Esikli                                    İhtiyar kadınlara hitap sözü

Essik                                    Çukur

Essiklemek                         Haberi olmadan düz zannederek ayağının birden çukura gitmesi

Etekçek                               Şalvarın üstündeki eteklik

Evlek                                   Bahçe bölümü

F

Fanılamak                           Kulağın çınlaması - Uğuldamak - İt gibi çenilemek

Faraş                                   Yerden süprüntü almak için kullanılan kürek

Felfecir                                Gözü açık  (Gözleri felfecir okuyor)

Felfele                                 Herkesin bir çeşit yiyecek getirip birlikte yemesi

Ferik                                    Genç tavuk - Kumanın genç olanı

Fıhramak                            Köpüklenecek derecede ekşimek

Fıllanmak                           Dolaşmak, gezmek

Fırıldak                                Topaç - Sözünde durmayan

Fırıldak Çevirmek              Gizli oyunlar düzenlemek

Fır dolayı                            Çevresini  dolanacak şekilde

Fingirdemek                       Çok gülmek - Kadınların hafiflik ve ahlaksızlık yapması

Fingirdek                            Çok gülen - Onunla bununla oynaşan

Firez                                    Tahıl biçilince tarlada kalan toprak üstü süp, anız

Fistan                                  Bir çeşit kadın elbisesi

Fişgem                                Ezilen üzüm posası (Meyve sebze posası)

Fişgemini çıkarmak           Çok ezmek

Fitlemek                             Bir kişiyi başkasının aleyhinde kışkırtmak

Fit olmak                             Alacağın vereceğe denk gelmesi

Fos                                       İçi boş

Foş                                       Tazyikli su akış sesş

G

Gabah                                 Kabak

Gabala                                Götürü iş yapma

Gabayel                              Ilık güney rüzgarı, lodos

Gaçıl                                    Çekil, açıl

Gada                                   Kaza, bela, başa gelecek kötülük

Gadah                                 Kadeh

Gadillik                               Yazık olma (ona gadillik oldu)

Galan                                  Artık, bundan sonra

Galıç                                    Büyük orak

Galın                                   Düğünün ilk günü oğlan evinden kız evine kötürülen çeyiz

Galle                                    Karışık tahıl - Bir çeşit yemek (Yarmadan yapılaır)

Galleleme                           İşleri birbirine karıştırma - Lafı dolandırma

Galpazan                            İri yapılı - Hareket ve çalışmada yavaş - Tembel

Gamanmak                        Yokluk ve zorluklar içinde uğraşıp bir şey yapamamak

Gamga                                Rende ve keserlerin çıkardığı ufak ağaç parçaları

Gamgayla gaşın                 Yokluk içerisinde yaşamaya çalış

Ganırmak                           Zorla eğip bükmek

Gansız                                 Vicdansız - Aldırmaz

Garagış                               Kışın en şiddetli zamanı (Zemheri)

Garamak                            Kötülemek

Garamet                             Yapmadığı şeyi yaptı diye arkasından konuşmak

Gardah                                Halı, kilim ve dikişlerde dikme ve dokuma hatası olarak şiş ve 

                                             kabarık olma hali

Gargın                                 Akan suyun akış özelliğinin azaldığı yer.

Garıh                                   Üzüm bağlarında bir çubuk sırası - Bahçelerde sebze çukurları

Garınsız                               Çekemeyen

Garsamba                           İşe yaramayan eski eşyalar topluluğu.

Gasmah                              Kısaltmak - Daraltmak

Gasnah                               Silindir halinde ince tahta

Gasılmah                            Böbürlenmek - Daralmak

Gatıhlaş                              Yoğurtla pişirilmiş yarmadan yapılan soğuk çorba

Gav                                      Ağaçlarda meydana gelen bir çeşit manntar (Eskiden güherçile ile 

                                            bulanıp çakmak taşları arasına konarak ateş yakmak için kullanılırdı)

Gav gibi                              Çok hafif

Gavum                                Akraba

Gavlah                                 Kabuğu kavlamış

Gavurga                              Buğday ve çedenenin   sacda kavrulmuş hali

Gaysahlamak                     Katı maddelerin yüzünde meydana gelen bir tabaka (Hamur

                                             beklediği için gaysahlamış)

Gaypah                               Kaygan - Sözünde durmayan

Gaypıtmah                         Gözünü sapıtarak bir şeyi almak

Gaza                                    Kullanılıp eskimiş süpürge

Gazarta                               Gazete

Geberik                               Gavur ölüsü

Geberyatlık                        Kışın uzun gecelerde yinen yatsı yemeği

Gebetleme                         Kayısının kuruma zamanındaki bir anı

Geçe                                    Taraf - Karşı yer (Öte geçe)

Gedene                               Taraça - Bağ ve bahçelerin meyilli arazideki basamakları

Gedik                                   Ağızda diş eksikliği - Duvarda yıkılmış yer

Gedir                                   Daldan eğip toprağa sokarak elde edilen fidan şekli

Gediri                                  Üzüm bağlarında çukur açılarak toplanan üzümlerin bu çukurlarda                  

                                             kışa saklanması şekli

Geleciik                               Geleceğiz

Gelek                                   Saç perçemi

Gelekbastı                          Saç tokası

Geleni                                 Bir çeşit tarla faresi

Gelep                                  Bir tutam - İp çilesi

Genirmek                           Mideden ağız yoluyla gaz çıkarmak

Genneşmek                       Kollarını yana açarak gerilmek

Gerikmek                           Gerilmiş hale gelmek

Gever                                  Sulama kanalının bahçeye açılan yerleri

Gevrek                                Çabuk kırılabilen

Geyrek                                Kaburga kemiğinin alt kısmı

Gezelemek                         Sıkıntıı dolasıyla yerinde duramamak

Gıdık                                    Çene altı

Gıcımıh                                Diş kamaşması hali

Gıjgırmak                            Ateşin kor haline gelmesi hali

Gımramak                          Kıpırdamak, yerinden oynamak

Gıncıfır                                Çok süslü alımlı ufak

Gıran -kıran                        Hastalık (Gıran giresice)

Gırcı                                    Ufak yağan dolu

Gırıh                                    Kadınların yasak ilişki kurduğu kişi

Gırnav                                 Kedilerin çiftleşme zamanı ve arzusu

Gırfacan                              Hepsini öldüren hastalık (Gırfacan gibi geçmiş)

Gısga                                   Soğan tohumu

Gısnıh                                 Pinti, cimri

Gıvıştamak                         Kıpırdamak - Hareket etmek

Gıy                                       Kadınların hitap sözü

Gıymıh                                Ağacın ince parçaları

Gicişik                                 Kaşıntı

Gidişat                                Kişinin ve toplumun tercihi, yönü

Gilabolu                              Bir çeşit ağaç ve meyvesi

Gilamada                            Budanmış asma çubukları

Girintili                               Çabuk anlaşan - İş bitiren

Gişilik                                  Özel günlerde kullanılan

Gocek                                 Yeşil ekin

Goçam                                İki avucun birleşimi dolusu

Golan                                  Hayvan palan veya eğerini vücuduna bağlayan kayış ve ip

Gollama                              Kol kalınlığındaki ağaç parçaları

Gonah                                 Saç kepeği

Gonursu                             Bez yanığının  kokusu - Siyahımsı renk

Gonya                                 Gönye

Gostahlanmak                  Böbürlenmek - Gururlu  bir şekilde yürümek

Goo osürük                        Boğmaca

Gop                                     Koş

Gor                                      Duvarın bir sırası

Gorpe                                  Taze yavru

Goyah - Goyahlanmak     Üç tarafı kapalı çukur, havza

Goynek                               Gömlek

Gozer                                  Tahıl eleme aleti

Göbül                                  Tombul

Gödek                                 Kuyruksuz 

Gömeçlenmek                   Yılanın kıvrılarak yuvarlak halka oluşturması hali

Gönenmek                         İyice yerleşmek - Mesut yaşamak

Gövermek                          Yeşermek

Gubür                                 Süprüntü

Gubarmak                          Hindi gibi kabarmak

Gubat                                  Kaba - Şişkin (Cebin çok gubat duruyor)

Gubbadek                          Pat diye

Guccük                               Küçük, ufak

Guccağa                              Küçük ağa (Gelinlerin kayınlarına hitap şekli)

Guddül                               Aylak, boş gezen

Gudük                                 Kısa boylu

Gugulah                              El örme  papakların tepe ponponu

Gulgulü                               Açık kırmızı renk

Guman                                Şüphe

Gunülemek                        Birbirini çekememek

Gunnamak                         Atın doğurması

Gurk                                    Civciv çıkartan tavuk

Gusgun                               Binek hayvanlarında eyer kayışı

Guşguş                                Kuskus

Gücün                                 Zor bir şekilde

Gülüzümü                          Gül rengindeki üzüm

Günay                                 Güneye bakan cephe

H

Hacana                                Kadınları zinaya teşvik eden kötü kadın

Hacet                                   Evde lüzumlu alet

Hadi                                     Haydi

Hadi kalan                          Haydi artık (hitap)

Haft                                     Hayvanlar için su yalağı

Hahıç                                   Kakınç

Hal                                       Şeker ve çikolataları sarmak için kullanılan parlak kağıt

Hala hala                            Çocukların evcilik oyunu

Halapa                                 İşlenmemiş büyük taş parçası

Hamı kesilmek                  Üzüm şırasındaki toprağın tabana çökmesi için ısıtma

Hamı alınmak                   Çalışan hayvanların baharın yavaş yavaş çalıştırılması

Hamlamak                         Alışkın olmadığı çalışmayı yaparak yorulmak

Hangırdamak                     Yersiz bir sebeple yüksek sesle gülmek

Haniya                                Hani o zaman

Harar                                  Büyük çuval

Hardalaşmak                     Köpeklerin oynaşması, boğuşması

Haspir                                 Kavurgaya katılan yağlı tohum

Haşa                                    Büyük geniş çuval

Haşat olmak                      Çok yorulmak - Ele alınacak tarafı kalmamak

Havahmak                         Sarılmamış yaranın soğuktan şişmesi, su toplaması

Havale                                Çocukların çok ateşten baygınlık geçirmesi

Havhalamak                      Orasını burasını tutmak, sıkmak

Hayat                                  Evin dışındaki duvar içi yer, avlu

Haybat                                Yaygara - Yersiz gereksiz gürültü

Hayma                                Yığın - Ot yığını

Hazın                                  Kışlık yiyecek

Hazın Evi                            Kışlık yiyeceklerin saklandığı yer

Hecirget                             Tandır ve ocakların üzerine konan demir parçaları

Hedaya                              Hediye

Hedik                                  Buğdayın kaynatılmış hali

Heğ                                     Üzüm taşımaya yarıyan büyük küfe

Heka                                   Hikaye, masal

Hekir                                  Eritilmiş yağın taban tortusu

Hele ki                                İyi ki

Helik                                   Taşın yontulmasıyla çıkan küçük parçalar

Helke                                  Büyük su kovası

Hereni                                Büyük şıra kazanı

Herif                                   Hanımın beyine hitabı

Hevek                                 Kışın yemek için asılmış üzüm, meyve (hevenk)

Hezen                                 Uzun ve kalın tavan kiriş ağacı

Hımhım                              Genzinden konuşan - Yavaş iş gören

Hımırtlak                           Gırtlak

Hınaza                                Çekemeyen

Hıra                                     Büyümemiş, - Kısa boylu kalmış

Hırtımış                              Buruşmuş - Az pişmiş - Pörsümüş

Hısım                                  Akraba (Kadın tarafı)

Hışır                                    İri kum

Hışırdım                             Çok fazla (Ağaç hışırdım gibi dolu)

Hıyarağası                          Hiç işe yaramadığı halde böbürlenen

Hıyarcık                              Kasıktaki fıtık bezinin şişmesi hali

Hızmıh                                Hayvanlara yedirilen harman süprüntüsü tahıl

Hinci                                    Şimdi

Hohuyor                             Kokuyor

Hommucu                          Umacı

Honu                                   Huni

Horanta                              ile fertleri, hanım

Horhop                               Hep birlikte - Her tarafın karışık olması

Horlamak                           Hor görmek

Hot                                      Kalça kemiği - Söz dinlemez, iş yapmaz

Hotlamak                           Atlamak

Hozan                                 Bahçe ve arazinin bakımsız hali

Hoyuhlamak                      Yadırgayarak ürkmek (hayvanlarda )

Höbek                                 Yığın

Höllük                                 Çocukların altına serilen ince kum

Höykürmek                        Çok kızarak bağırıp çağırmak

I

Icık                                       Biraz, az (Icık da bana ver)

Icıcık                                    Çok az

Ihı                                         İşte, burada

Ihmak                                  Develerin yere çökmesi

Ilgıt ılgıt                               Küfül küfül - Çağıl çağıl (Ilgıt ılgıt yel esiyor)

Ilfıdın                                   Rafadan (Yumurta)

Ilfıdın gibi                           Yumuşak hale gelmiş (Şişlikler için)

Ilıngaç                                 Salıncak

Ilıştırmak                            Sıcak olanı ılık hale getirmek

Ipıl ıpıl                                 Parıl parıl

Işımak                                 Aydınlanmak

Iz                                          az

Izgın                                    Tohumundan hayvan yemi olarak faydalanılan bitki

İ

İbiklemek                           Gagası ile vurmak - Durmadan tenkit etmek

İbik                                      Gaga - Yüksekliklerin uç noktaları (kayanın ibiğine varma)

İçesine                                 İçine sine sine, yeterli şekilde beğenilerek

İçirik                                    Çok eskimiş giyecek eşyası

İdare                                    Küçük gaz lambası

İğdiş                                    Yağı alınmış yoğurt – Tohumlama özelliği giderilmiş hayvan

İğnedenlik                          İğne takılan minik yastık

İlağan                                  Leğen

İlağançe                              Leğençe

İlahana                                Lahana

İlayık                                    Layık

İle mi                                   Öyle mi (Alaylı)

İlengeç                                Yengeç

İletmek                                Ulaştırmak

İlik                                        Düğme

İlişme                                   Dokunma – İğreti, hemen kalkacakmış gibi oturma

İllaki                                     Mutlaka

İlle                                       Muhakkak

İlme                                     Bir düğüm çeşidi – İğreti tutturma işi

İmzik                                    İbriğin su akıtan ince uzun yeri

İncik                                     Ayak bileğinin arka tarafı – çok zayıf bacaklı 

İnenik                                  Kısırlaştırılmış erkek koyun

İnnecik                                Fasülyenin çiçekten çıkmış hali

İpti baştan                          İlk baştan, en önce

İrişki                                     Sucuk  (Et sucuğu)

İşçimen                               Hamarat

İşlik                                      Atölye – Halı imal eden iş yeri 

İşmar                                   Kaş, göz ve el işareti

İştaan                                  İşte burada

İt dirseği                             Göz etrafında çıkan bir çeşit sivilce

İvit ivit                                 İnceden inceye araştırmak, incelemek

İvityemek                           Titiz bir şekilde araştırmak – Bir elini halıdan ayırmadan ardarda ilmek 

                                             Çalmak

K

Kaat                                     Kağıt

Kakil                                     Kakül

Keçeşmek                           Keçeye benzemek – Uyuşmak

Kefek                                   Hafif ve yumuşak

Keh                                      Dik kenar – Uc

Kekeç                                  Kekeme

Keleş                                    İyi – Güzel

Keli                                      Tarlalarda sınır boşluğu

Kele gıy                               Kadınlar arası hitap

Kenef                                  Hela

Kepenek                             Çobanların keçeden abası

Kepermek                           Kabuğun çıkması (Tahıllarda)

Kepuze                                Uykuda hayali bir varlığın insan üzerine abanması (Rüyada)

Kercine                               Aksine – İmalı ve alaylı söz

Kerer                                   İn – Davar ini

Kerme                                 Kabuk (yaralarda veya zeminde)

Kerpiç                                 İnek pisliğinden kasnaklarla yapılan yakacak

Kertilmek                           Kendini üstün gösterme

Kertik                                  Ağaçta açılmış çentik

Kese                                    Kestirme, yakın yol

Keskenmek                        Vuracak gibi yapma

Kestirme                             Şekerin su ile kaynatılmasından elde edilen tatlı – Uyuklama – Kısa yol

Kesmik                                Buğdayla karışık iri saman

Ketgoda                              Her şeye karışan – Bilgiç geçinen

Ketlez                                  Basık burunlu

Keven                                  Dikenli yabani ot

Kevgir                                  Süzmeye yarayan delikli kap

Kevzi                                    Yeşil renkli ağaç biti

Keyfeni                                Keyfine düşkün – İyi yemek pişiren

Kıç                                        Bacak – Arka taraf

Kızıl kıvrım                          Fasulye tohumunun topraktan çıkamayıp ters büyüme hali

Kızıl yüğrük                         Büyük kırmızı lekeler halinde vücutta görülen hastalık

Kikirdemek                         İnce sesle gülmek

Kirmen                                Çapraz yapılı yün eğirme aleti

Kirpas                                  Pinti – Kirli

Kis                                        Kireçli sert toprak

Kivişlemek                          Gözlemek – Dikiz etmek

Korcukmek                         Ateşin körlenmesi, sönmeye yüz tutması

Korge                                  Gölge

Kossa                                  Öğseği – Tandır ocak karıştıran ağaç

Koteleme                           Ceviz çırpmak için ceviz ağacına atılan kısa değnek

Kotelemek                         Fırlatıp atmak

Kov                                      Laf taşıma – Aleyhte konuşma

Kopümek                            Yorgan oyulgamak

Köpürmek                          Fazla öfkelenmek

Körgenlik                            Gölgelik yer

Kösnük                                Uyuşuk pısırık

Kössü                                  Köstebek

Kötek                                  Dayak (değnekle döğme)

Kucü                                    Halı tezgâhında çaprazı veren orta ağaç ve çapraz verme işi

Kukum                                Yerinden kalkamayacak kadar ihtiyar, takatsiz

Kuule                                  Tandırın hava alma deliği

Kulunç                                İki kürek kemiği adale ağrısı

Kundak                               Büyük üzüm salkımı

Kunde                                 Her gün

Kundelik                             Her gün giyilen, kullanılan

Kurük                                  Eşek yavrusu

Kuşburnu                           Yabani gül

Kuyruklu                             Yalan söyleyen

Kuzu kulağı                        Mayahoşu bir çeşit ot

Kullük                                 Süprüntü ve kül atılan yer

Kurtün                                Bir çeşit eşek palanı

Kurümek                            Kürekle temizlemek

Kuskü                                  Demirden kalın kaldıraç

L

Lalek                                   Leylek

Lalibali                                Laubali – Saygısız – Şımarık

Langırdamak                      Lüzumsuz ve saygısız yere çok konuşmak

Lavgar                                 Boş boğaz – Geveze

Libadeli                               Giyimi yakışıksız

Loda                                    Uzunlamasına saman ve tahıl yığını

Loş                                       Şişman – Yarı aydınlık

Löm löm                             Eğri büğrü, pat pat yürüyüş

Lök gibi                               Yerini dolduran şekilde – Ağırbaşlı

M

Maacih                                Muhacir , göçmen

Mabeyn                               Salon – Koridor – Aralık

Mahal                                  Layık – Lüzumlu, gerekli – Adet olan

Malaha                                Parasız elde edilen

Malamat                             Boşa gitme – Sürünme

Male                                    Mahalle

Mantı                                  Yufkadan kalın açılan hamurun dört köşe kesilmiş parçalarının içine 

                                             et konup kapatılıp haşlanarak yapılan bir yemek.

Marem                                Meğerse – Mademki

Masil                                    Çağla ile olgunluk arası kaysı

Masimek                             Önem vermek – Adam yerine koymak

Maslah                                Şakacı - Güldürücü 

Maşrafa                               Bakırdan kulplu su içme tası

Maşalla                                Bahçelerde ekim tavası

Matal                                   Masal

Mayahoş                             Az ekşi

Mayasıl                                Parmak arası ve kısık yerlerde kaşıntı veren hastalık

Mayışmak                           Uyuşmak – Keçeleşmek – Fazla sıcaktan uykusu gelmek

Mazer                                  Mezar

Mazin                                   Müezzin

Melefe                                 İnce minder ve yorganın köpünmüş içi

Meses                                  Öküzleri idare etmek için kullanılan uzun değnek

Meymenet                          Yakışık – El uzluğu

Mezelenmek                      Karşısındakinin söylediğini alaylı olarak tekrar etmek

Mıcır                                    Karışık, çakıllı toprak

Mıh                                      Çivi

Mıhçıntı                               Pinti, çok menfaatçi

Mırıh                                    Ufak, küçük

Mırtıh                                  İzmarit,

Mısmıl                                 Murdar olmayan – yenilir

Mıymıntı                             Uyuntu – Sünepe

Mızmız                                Ağır iş gören – Fazla inceleyen – Zorluk çıkartan

Mil                                       Çorap örme aleti – Selin bıraktığı kum ve toprak birikintisi

Milcimiş                              Sebzelerin çürümüş hali

Muhat olmak                     Saklamak - Korumak   

N

Naaccek                              Ne kadar

Nahas                                  Nasıl oldu da – Ne sebepten böyle hareket ediyorsun (Olunlu)

Nadar                                  Ne kadar

Nalet                                    Lanet, lanetlenmiş

Nallı                                     Arsız

Neçe                                    Niçe, ne kadar zaman

Nemarek                             Neme gerek

Nencaam                            Ne kadar, ne kadar az

Ne şaal                                Ne şekil – Nasıl

Nevzine                               Kavrulmuş un ve bazı bazı maddelerin karışımı tepsiye yassılanarak 

                                             kızartılıp üstüne pekmez veya şeker tatlısı dökülerek yapılan tatlı                                            

Niineyim                             Ne yapayım – Ne edeyim

Nodul                                  Değneklerin ucuna takılan çivi ucu

Noordün                             Ne yaptın

Noorek                                Ne yapalım

Nooruyon                           Ne yapıyorsun

Nününük                             Bir çeşit yenilen ot

O

Ofartmak                            Yalan katarak büyütmek – Abartmak

Oğmaç                                 Pekmezden yapılan tatlı

Ohlaa                                   Oklava – Ohlava

Oke                                      Öfke

Okelenmek                         Öfkelenmek – Kızmak

Okluk                                    Kağnıların üçgen şeklindeki iki ana iskeletini sağlayan ağacın yapısında 

                                              kullanılan ağaç

Okra                                     Büyükbaş hayvanların sırtlarında görülen şişkin parazit keseleri

Okumak                               Davet etmek 

Okuntu                                Davetiye

Okuyucu                              Davet etmek için gezdirilen kişi

Okkalı                                   Ağır – Kilolu

Oma                                     Eklem Başı – Eklem kemiği şişliği

Ombul                                  Üzüm bağlarında birkaç karıktan meydana gelen bölüm. 

Oncaam                               O kadarcık

O ne                                      Şaşkınlık ve hayret nidası

Onmak                                 Zenginleşmek  - Mevki yükselmek – İyilik görmek

Onulmaz                              İyileşmez – Çaresiz

Onük                                    Önlük

Onore                                   Ona göre

O şaal                                   O şekil

Oşuhçu                                 Yaltaklanan – Yaranmak için çalışan – El öfeleyen

Oturaklı                                Ağırbaşlı

Oyulgamak                          İlmek – Sık dikiş atmak

Ö

Ödlek                                    Korkak

Ödü kopmak                       Çok korkmak

Ödü sıdmak                         Çok korkmak – Eli verip dirseği geri çekmek

Öfelemek                             Ufalamak – İyice Dövmek (Ağzını burnunu öfeledim)

Öflezik                                  Cılız – Zayıf – Az ışık veren

Öğeç                                     Üç yaşına gelmiş koyun

Öğrencelik                           Öğrenmek için yapılan, verilen şey

Öğün                                     Yemek vakti (Elden gelen öğ-n olmaz)

Ök                                          Bağ – Hayvan iplerinin bağlandığı kazık

Öklemek                               Hayvanları meraya bağlamak

Ökçesiz                                 Korkak – Hemen paniğe kapılan – Tabansız

Ölçek                                    Bir tahıl ölçme aleti ve birimi

Ölenaccek                            Öğlene kadar

Ölennediyin                         Öğleyin

Öllüyün körü                       Cehennemin dibi der gibi beddua

Öna                                       İnat – Aksi

Öndüç                                   Ödünç

Örtme                                   Bir iki tarafı açık üstü örtülü ev ilave bölümü 

Ötaan                                   Öteki gün – Birkaç gün önce

Ötürgen                                İshal olmuş

Ötürük                                  İshal – Sürgün

Öylediin                                Öğle vakti

Özemek                                Yoğurt ve benzeri şeyleri sulu hale getirmek

P

Pace                                      Pencere

Pahıl                                      Cimri

Pahla                                     Bakla

Paklemek                             Temizlemek – Ayıklamak

Palan                                     Eşeklere vurulan semer

Palaz                                     Kuş yavrusunun biraz büyümüş hali

Palike                                    Fabrika

Pambıh                                 Pamuk

Papah                                   Yünden örülüp tepesinde püskülü olan bere

Parpı                                     Yaraların iyi olması için okuma ve tedavi

Parpılamak                          Hafifçe döğmek – Bazı yaraları ateşle korkutmak, okumak

Pasah                                    Kir, pislik

Patat                                     Kekeme

Pat sat                                  Ara sıra

Patayis                                 Patates

Pehli                                     Çok şişmanlamış

Pelverde                              Salça

Pendir                                  Peynir

Perem perem                      Darmadağınık – Her birinin bir yere kaçması

Pers olmak                          Yüzükoyun yere düşmek – Ağzı yüzü yaralanmak

Pes                                        Kediye uyarma sözü

Peyik                                     İki parçanın birleştiği yer (terzilikte)

Peyikmek                             Birden bire ürküp kaçmak (hayvanlarda)

Pezik                                     Pancarın bir cinsi

Pırçalıh                                 Yaban havucu

Pırtmak                                Elden kaymak – Elinden kurtulup kaçmak

Pıskırmak                             Ağızdan suyu tazyikle çıkarmak – Hortumdan tazyikle fışkırmak

Pıtırak                                   Dikenli bir ot

Pıtıraklı                                 Her olaydan kuşkulanan

Pıt pıt                                    Çok ince bulgur (Düğü)

Pineklemek                         Tavuğun tünemesi – Miskin miskin oturmak

Pinnik                                   Kümes

Pipirikli                                 Alıngan – Çok inceleyen – Hassas

Pirelenmek                          Şüphelenmek, tedirgin olmak

Pisik                                      Kedi

Pontul                                  Pantolon

Poşa                                      Çingene – Edepsiz

Poşu                                     Köy delikanlılarının başına bağladığı yün veya pamuk dokuma

Potuh                                   Deve yavrusu

Pöç                                        Kuyruk sokumu

Pöörek                                 Su küngü (Çanak cinsinden)

Pörsüme                              Sebze ve meyvelerin su kaybetmesi sonucu tazeliğini yitirmesi

Pötlek                                   Gözü fazla dışarı çıkmış olma

Pötlemek                             Taşmak – Dışarı fırlamak – Sabrı kalmamak

Puhare                                 Damdaki baca

Punt                                      Fırsat

Pus                                        Sis

Pusmak                                Sinmek – Susup korkudan büzülmek 

Pusyas                                  Korkudan, üzüntüden sessiz neşesiz kalma

Pür                                        Soğan veya sebzelerin yeşil yaprağı

Püs                                        Ağaçlardan çıkan yapıştırıcı sıvı

Püsür püsür                         İyi mayalanmış yoğurdun hali

S

Sacayağı                               Ocak içine konan üçayaklı tencere altlığı

Saçak                                    Bulaşık ve el bezi

Saçı                                       Düğünde gelin indikten sonra kadınlar arasında yapılan ve gelinin 

                                              başına  konan bir kaba çağırılarak atılan bahşiş                                                           

Saçma                                  Ufalanmış yakacak – Saman irisi

Sağdıç                                   Düğünlerde damat ve gelin yardımcısı

Sahan                                   Açık, yayvan bakır tas

Sahantaşı                             Merdiven başı, kapı önünde masa gibi taş

Sah durmak                         Dikkatli olmak, her an tetikte bulunmak

Sahu                                     Bir çeşit uzun ceket

Sal                                         Yere döşenen yassı ve ince taş                

Salaca                                   Cenaze taşımak için yapılan merdiven gibi ağaç

Salıngaç                                Salıncak

San                                        Ün, tanınmasına yarayan özellik (Adı sanı belli değil)

San çalmak                          San hastalığına tutulmak (Sebzelerde)

Sanıtmak                              Aval aval sağa sola bakmak

Sapısilik                                Boş gezen – İşe yaramaz

Sartmek                               Koşmak – Atı ve eşeği koşturmak

Sasımış                                 Kokmuş – Sarımsaklı yoğurt dökülen yemeklerin kokması

Satyeğin                               Daha çok

Savmak                                Göndermek

Savak                                    Yarım akıllı  (Boyu kavak aklı savak)- Su bendinin kapağı

Savan                                    El tezgâhlarında dokunan bir örtü

Savı                                       İmsi anlamında (Biraz deli savı)

Savur sinisi                          Kalabalık yemeklerde kullanılan büyük sini

Savuşmak                            Geçip gitmek

Sayaal                                   Avlu – Altı kaya olan davar yatağı

Saya                                      Bahar gelirken kutlanan bir davarcılık günü

Seki                                       Yerden yüksek olan oturma yeri

Sekilenmek                          Hemen kalkacakmış gibi iğreti oturma

Seklem                                 On çinik alan çuval

Sele                                       Ağzı kapalı büyük sepet

Seme                                    Aptallaşmış (Uyku semesi)

Semah                                  Düğünlerde ikinci gün kız evinden oğlan evine götürülen içinde 

                                              çerez ve diğer süsler ve kına kabı konan tepsi                                          

Sepli                                      Uygun – Düzgün iyi – Terbiyeli

Sepsiz                                   Uygun olmayan – Biçimsiz

Seten                                    Bulgurluk kaynamış buğdayın kabuklarını çıkarmak için taştan 

                                              yapılan

                                              havuz ve döner silindiri

Seten seyrek                       Seyrekçe – Ara sıra

Sevindirlik                            Çok sevinme sonucu heyecanlanma ve ne yapacağını şaşırma

Sıda                                       Düşünceden doğan sinirli hal

Sınmak                                 Bir şişliğin delinerek içindeki sıvının çıkması

Sındı                                     Makas

Sındık                                    Sandık

Sınıhçı                                   Kırık, çıkıkçı

Sınmak                                 Kadınlarda doğum yapmak (ayağı sındı) – Bitmek (Öküzüm kağnım 

                                              sındı)

Sıraca                                   Tehlikeli bir hastalık

Sıracalı                                 İyi olmayan – Tehlikeli kimse

Sıyırgı                                   Sürgü – Kar sıyırma aleti

Sıyıttırmak                           Hafif değerek geçmek

Siddi                                     Amca hanımına ve ihtiyar kadınlara hitap (Hacca siddi)

Siftah                                    İlk satış

Siftimek                                Soymak, sıyırmak - Kemiklerde et koymamacasına temizlemek

Siğmek                                  Erkek kedi ve köpeklerin işemesi

Sile                                        Ağzı beraber dolu – Dopdolu

Singin                                    Ahenkli – birbirine uygun

Sini                                        Küçük bakır tepsi

Sinilemek                             Köpeklerin ince ses çıkarmaları

Sinmek                                 Pusmak – Saklanmak

Sinsin                                    Ateş etrafında oynanan oyun

Sintir                                     Kılıksız – Aptal

Sirke                                      Bit yumurtası

Sitil                                        Sebze fidesi – Bitkinin ince kökleri – Küçük aşırma

Siyim siyim                           Yağmurun ince ince yağması

Sohu                                     Bulgurluk döğülen çanak şeklinde oyulmuş taş

Solumak                               Nefes alıp vermek

Sormuk şekeri                     Sorularak yenen sert şeker 

Sorutmak                             Gayesiz ayakta durmak

Soyak                                    Soyu temiz – Cinsi iyi (Hayvanlarda)

Soyha                                    Ölüden çıkarılan elbiseler

Söbe                                      Biçimsiz, yamuk

Söz gelimi                             Mesela

Sumsuh                                 Sıkılmış yumruk

Suusün                                  Boyun arkası – Ense

Sümsük                                 Sünepe – Pısırık

Sürgün                                  Ağaçlarda yeni çıkan filiz

Sütlan                                   Sütleğen – Bir çeşit yabani ot (Özünden süt gibi sıvı çıkar)

Ş

Şabapçı                                 Aceleci – Abartıcı

Şahan                                    Şahin – Cesur

Şahbaz                                  Çevik – Çabuk iş yapan

Şak                                         Yarısı – Bir parçası (Cevizi iki şak etti)

Şalak                                     Yetmemiş karpuz

Şamata                                 Boş gürültü

Şapkalık                                Şapka ve paltoların asıldığı yer askılık

Şaplak                                   Şamar – Tokat (hafif vurulan)

Şarıhmak                              Fazla şımarmak – Hafiflik yapmak

Şatavatlı                               Gösterişli, süslü püslü

Şavk                                       Işık – Işık yansıması

Şavul                                     Şakül

Şebik                                     Alkış

Şebit                                      Mayasız hamurdan yapılıp sacda pişirilen ince ekmek

Şelek                                     Sırtta taşınan yük

Şemşamer                            Ayçiçeği (Şems ve gamerden değişme)

Şerbetlik                              Gelin kıza alınan nişan hediyesi ve o gün giyeceği giysi

Şırgın                                    Soğuk alma dolayısıyla bozulup sulanan

Şif                                          Suyu alınan sebze ve meyve posası

Şifken                                   Sulu, karlı yağış

Şikir                                       Surat, yüz

Şikirsiz                                  Yakışıksız

Şimcik                                   Şimdi

Şinik                                      Bir tahıl ölçeği

Şimşir                                    Parlak – Sert

Şirane                                    İçine üzüm ezilip şırası çıkarılan ağaçtan veya taştan oyma havuz

Şire                                        Şıra – Üzüm suyu

Şirelendirmek                      Tatlandıra ballandıra anlatmak, dikkat çekecek şekilde anlatmak

Şirelenmek                           Kendini naza çekmek

Şorda                                     Şurada – Orada

Şörülemek                            Suyun aniden şarıl şarıl akması

T

Tadihan                                İşte orada

Taha                                      Duvardaki raf – Kayaların yüzeyine oyulmuş yer

Tangırdamak                       Kap kacağın ses çıkarılması

Taman                                  Hani

Tapanlamak                         Tarlayı tohum atılıp sürüldükten sonra düzleme işi

Tapıhlamak                          El ayasıyla sırta vurma (Takdir anlamında)

Tar                                         Kümeslerde tavukların tünemesi için yatay atılan ağaç

Tart                                       Yabancı

Taslah                                   Uzun kaba yüz şekli

Taslamak                              Gözetlemek – Fırsatını kollamak

Tavsamak                             Et gibi taze yiyeceklerin bozulmaya yüz tutması

Tazene                                  Saz mızrabı

Tazı boncuğu                       İri mavi boncuklar

Tazir                                      Azar – Tenkit

Tebelleş olmak                    Israrlı Olma – dadanma

Tekesakalı                            Bir çeşit yabancı ot

Teknar                                  Tekrar – Bir daha

Telbis                                    Yağışların toprağa verdiği nemlenme özelliği

Teleme                                 Peynirin baskıya verilmemiş hali

Teliz                                      Ketenden yapılan çuval

Telteli                                   Şeker ağdasından yapılan pişmaniye

Temlike                                Daima – Devamlı

Tengellek                             Yuvarlak

Tepki                                     Bahçe arası olan belin tepme kuvvetini veren  kısmı

Terek                                    Dükan ve evlerde raf – Şapkaların güneşliği

Terki                                      Ata binenin arkasındaki yer

Terkileşmek                         Ata beraber binmek

Ters                                       Sığır gübresi

Terslik                                   Sığır gübresinin yakıt olarak kullanmak amacı ile biriktirildiği yer 

Teselleme                            Kısa olaylar anlatarak söz söyleme

Tevek                                    Karpuz ve kavun gibi bitkilerin yaprak ve dalları

Tevir                                     Biçim – Çeşit (Bitevir bir adam)

Teyreki                                 Tiryaki

Tezgire                                 Meyve Küfesi

Tığ                                         Dövülmüş ve samandan ayrılmış tahıl yığını

Tıngır                                    Boş (Tıngır elek tıngır sac)

Tınsırmak                             Aksırmak

Tırahmat                              Büyük taş – Dam korkuluğu

Tırışmak                               Pörsümek – Kırış kırış olmak

Tırıl tırıl                                 Sıska

Tırsıh                                     Kırışmış özelliği bozulmuş halde

Tısıh tısıh                              Tıknefes halde – Zor taşıyarak

Tilimsar                                Çok uzak hayali bir yer

Tirkemek                              Üst üste olmak  - Sık sık aynı konuyu konuşmak, istemek

Tohaşmak                            Ayağını bir yere çarpmak

Tohlu                                     Bir yaşını geçmemiş koyun

Tohuşlamak                         Tokaçla dövmek

Tol                                         Taş kemerle yapılmış yazlık bağ evi – Harçsız kemer yapı

Tomsu                                   Küçük tepe – Şişkinlik

Topah                                    Yuvarlak

Tosba                                     Kaplumbağa,

Tostoparlak                          Yusyuvarlak

Totuş                                     Yüzü ve vücudu yuvarlakça, biçimsizce

Tozah                                     Tozluk

Töremek                               Üremek - Çoğalmak

Töremiyesice                        Nesli tükenesice, çoğalmıyasıca

Tuman                                   Uzun geniş kadın üst donu

Turh                                       Davar köpeklerini korumak için boynuna takıla demir sivrilikleri olan       

                                               halka

Tutacak                                 Sıcak kapları tutmak için kullanılan bez parçası

Tuturuh                                 Ateş yakmak için kullanılan bez parçası

Tülek                                      Kurnaz - Tercübeli

Tüncük                                  İpliklerden çıkan ufak yün ve pamuk parçaları

Tüymek                                 Kaçmak

U

Ucar                                       Haber kelimesini pekiştirme (haber ucar yok)

Uçkur                                     Şalvarın bağı

Uçkur evi                              Uçkur takılmak için yapılan bölüm

Uçuhlamak                           Korkudan veya fazla ateşten dudak etrafında yara olması

Ud                                          Yük - Görev (Hangi udumu kaldırdı - Hiç kimseye ud olmadım)

Uğra                                       Hamur açmak için kullanılan un

Uğrun                                    Gizli - Kimsenin haberi olmadan

Uğunmak                              Çok hızlı dönmek - Çocukların çok ağlaması

Uğrelemek                            Rüzgarın ekinleri salladığı gibi sallanmak

Ulak                                       Ek - Yardımcı  (Elimi ulağı)

Ulmak                                    Meyvelerin çürüme şekli

Urba                                      Elbise

Urubla                                   Dörtte bir - Bir tahıl ölçeği

Usuhmak                              Ağıdın, hiddetin yatışması

Usul                                       Yavaş -  Sessiz ol

Uu kuşu                                 Baykuş4

Utancah                                Utanma duygusu fazla olan

Uyduruh                               Yalan söz - Kendisi yalan imal etmiş

Uymasal                                Israrlı - Durmadan ayı şeyi isteyen - tekrarlaya

Uymak                                   Yapılan işe katılmak

Uyuntu                                  Ağır hareket eden - Beceriksiz

Ü

Üllüz                                      Miskin

Ünlemek                               Çağırmak - Yüksek sesle uzakta ki kişiye seslemek

üsdonu                                  İş gören kadınların gidiği şalvar

Üstelemek                            Ayı kouyu tekrar etmek

Ütek                                       Çabuk ve çok üşüyen - Çok hassas ve titiz - Görmüş geçirmiş

Ütmek                                   Tüylerini ateşle temizlemek

Ütülmek                                Kumarda veya oyunda kaybetmek

Üvek                                      Suyu sızdıran yer - toprak

Üzlük                                     Küçük çömlek

V

Vangırdamak                       Lüzumsuz yere bağırıp çağırmak

Vanılamak                            Köpeklerin kalın ve karışık bağırması

Variyet                                  Zenginlik - Mal varlığı

Velesbit                                Bisiklet

Venilemek                            Köpeğin ince sesle ürmesi

Vıcık vıcık                              Çok sulu bir şekilde olmak

Vıtgel                                     Nereye gitse işi olan - Dokuztaş oyununda bir taşın iki tarafa hareketi    

                                               ile üç yapılıp karşı tarafın taşını yeme hali

Vıtvıt                                      Çenesi çok - Kararsız   - Bir yerde durmayan

Vıtvıtçı                                   Geveze  - Dedikoducu

Vırcını çıkarmak                   İyice ezmek - Suyu çıkacak şekilde ezmek

Vızgıt                                     Bir oyuncak

Vızgıt gibi                              Hızlı bir şekilde gidip gelme

Y

Yaba                                      Tahtadan yapılan harman aleti

Yabantı                                  Yabanın büyük olanı

Yadırgı                                   Yabancı

Yağannı                                 Sırt bölgesi

Yağır                                      Kirli – Hayvanların kabuk bağlamış sırt yarası

Yağlık                                     Büyük Mendil

Yağda                                     Yağ bulaşması sonucu kirli

Yal                                          Köpeklerin un ve kepek karışımı sulu yiyeceği

Yalak                                      Hayvanların su içmeleri için yapılmış oyuk

Yalama                                  Dudakların çok yalanmaktan meydana gelen durumu

Yalamıh                                 Aşınmış yivleri bozulmuş

Yalanı                                     Uzun, sarı çiçekli, tüylü geniş yapraklı yabani ot

Yalbırdah                               Kapsız – Kılıfsız

Yalı                                         Yele (At için)

Yalımsah                                Görgüsüz – Her gördüğünü yemek isteyen – Bir çeşit kurt

Yalıngat                                 Tek gat – Arkası desteği olmayan

Yali bali                                  Laubali

Yamaçlaşmak                       Yüzleşmek

Yamıh                                    Yamuk – Düzenbaz, güvenilmeyen

Yamışmak                             Teklifsiz ve saygısız biçimde oturmak

Yampir                                   Yengece benzeyen yürüyüşü olan

Yanaz                                     İnatçı – Ters huylu olan

Yanış                                      Yanlış

Yannıh                                   Deri yayık

Yapık                                      Bir çeşit yazma

Yapıklı                                    Hanımın emrinden çıkmayan

Yapma                                   Sığır tersinin yakıt için duvar yüzlerinde kurutulması

Yapışıh                                   Uyuşuk – Pısırık

Yarenlik etmek                     Hoş sohbet etmek

Yarma                                    Kabuğu çıkartılmış buğday

Yarmaça                                İkiye bölünerek kurutulmuş kaysı

Yassılmak                              İncelmek – Yere yatar gibi eğilmek

Yatır                                       Evliya, ermiş kişi mezarı

Yavlan                                    Derin olmayan, sığ yer

Yavsı                                       Bir çeşit göz aşısı – Kene böceğinin küçüğü

Yavşah                                   Bitin uşağı

Yaygı                                      Örtü

Yazı                                         Ova, kır, düzlük

Yeğin                                      Çok – Fazla – Hızlı – Edepsiz

Yeğni                                      Hafif

Yektaptan                             Birden bire,  yüzüne karşı

Yektelemek                          Topallayarak yürümek

Yelmek                                  Koşmak – Uğraşmak – Boşa arkasına düşmek

Yelpik                                     Uzun süren bir çeşit öksürük

Yelyepelek                            Çok acele giden

Yemlik                                   Ekilmemiş tarlalardan toplanan bir çeşit yenen ot

Yemşen                                 Bir çeşit alıç

Yen                                         Geniş kol – İçi boş kol (Elbiselerde)

Yenge                                    Gelin almaya giden kadınlar – Ağabeyin hanımı

Yeni                                        hafif – Olgun olmayan (İnsanlarda)

Yeni yetme                           Genç – 13 – 17 arası gençlik

Yeni yaba                              Yeni ev kuran, yeni yetme

Yerincekli                              Yapmayı çok isteyip yapamadığı şeyler olan

Yermek                                  Beğenmemek – Kötülemek – Evde bulunmasını istememek

Yetik                                       Yetişmiş, gelişmiş – İş yapacak hale gelmiş.

Yetmek                                  Olgunlaşmak

Yaygi                                      İnsan ve hayvanların kışlık yiyecekleri

Yıkışmak                                Güreşmek

Yınnaşıh                                 Şımarık

Yırak                                       Irak – Uzak

Yiğrenmek                             Tiksinmek

Yirik                                        Bir sebeple ikiye bölünmüş

Yirmek                                   Yararak kesmek

Yiti                                          Yanlış anlaşılarak suçlu bulunan (Adım yiti)

Yitelemek                              Yitmek

Yiv                                          Tarla sınırı – Yara izi

Yivindirmek                          Gözünü sapıtarak almak (Gözünü yivindirip aldım, kaçtım)

Yobaz                                     Kaba – Medeni olmayan

Yoklamak                              Kontrol etmek – Ağız aramak – eli ile yoklamak- Hasta ziyareti yapmak

Yoluk                                      Saçları dağınık – Kıyafeti düzgün olmayan

Yolluh                                     Yol azığı – Aralıklara serilen uzun sergi – Düğünlerde iki tarafın

                                                hediyeleri

Yomsulamak                        Taklidini çıkarmak 

Yonu                                      Yumuşak uzun yapı taşı

Yordam                                 Usül – Kural

Yormak                                  Rüya tabir etmek – Anlatarak karşısındakini ikna etmek

Yorum                                   Tahmin

Yosma                                   Çok güzel kadın

Yoşuh                                     Kullanılmış – Müstamel

Yoz                                         Besi davarı

Yördemsiz                             Bozuk ve dikkatsiz hareket eden

Yöre                                       Değirmenin çevreye saçtığı un

Yuğruk                                   İleri giden – Hızlı – İyi  - Şanslı – Çabuk hareket eden

Yuha                                      Yufka – Fazla kalın olmayan

Yumak                                   Yıkamak

Yumuş                                   Buyruk – Eziyet

Yuvak                                    Toprak damları sertleştiren silindir şeklindeki taş

Yüklük                                    Yatak yorgan konan gömme dolap

Yüz tuturuğu                        Ayıbını örtmek için yapılan iş, verilen hediye

Yüzünguyru                          Ağız üstü uzanma hali