Toplamda 205 ilçenin yer aldığı dördüncü kademe de Bünyan Türkiye de bütün ilçeler arasında belirlenen kriterlere göre aldığı puanla 581’nci sırada yer almaktadır. Kayseri dahilindeki ilçeler arasında ise 10’ncu sırada yer almaktadır. Melikgazi ilçesi ise gelişmişlik düzeyinde tüm Türkiye de birinci kademe 38’nci sırada yer yer almaktadır. (Tablo 2)
Bünyan’ın da yer aldığı dördüncü kademe ilçeleri için yapılan değerlendirme şu şekildedir. Dördüncü kademedeki bu ilçelerin toplam nüfusu 2014 yılı itibarıyla ile 4,7 milyon seviyesinde olup, ülke nüfusunun yüzde 6,2’sini oluşturmaktadır. Sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyelerinin bir sonucu olarak bu kademede yer alan 205 ilçenin 163’ünün net göç değerlerinin negatif olduğu ve diğer yerleşimlere toplamda net göç verdiği görülmektedir.
Bu kademenin imalat sanayi ve hizmetler sektörlerindeki istihdamının Türkiye içerisindeki payı incelendiğinde bu sektörlerdeki istihdam payının sırasıyla yüzde 2 ve yüzde 2,4 olduğu görülmektedir. 2014 yılı verilerine göre Türkiye’de teşvik belgeli yatırım tutarının sadece yüzde 4,5’i bu kademede yer alan ilçelere ait olup, OSB’lerde üretim yapılan parsellerin ülke içerisindeki oranı da (yüzde 1’in altında) oldukça düşük kalmaktadır. Bu kademede yer alan 205 ilçe, ülkemizdeki toplam turizm yatırım-işletme ve belediye belgeli yatak sayısının yaklaşık yüzde 2’sine sahip durumdadır.
Diğer kademelere göre imalat sanayi ve hizmetler sektörlerindeki istihdam paylarındaki düşük seviyenin hem kademenin iktisadi yapısındaki farklılıktan hem de bu kademedeki toplam nüfusun azlığından kaynaklandığı düşünülmektedir. Nitekim dördüncü kademede yer alan ilçelerin ülkemizin toplam tarımsal üretiminden aldığı pay yüzde 17 seviyelerindedir.
2014 yılı verilerine göre sadece 5 ilçede sinema salonunun bulunduğu dördüncü kademede, geniş bant internet aboneliği ve mesken elektrik tüketimi gibi yaşam kalitesini gösteren değişken değerleri ülke ortalamasının oldukça altındadır.
TABLO 1.
Değişken Adı 1.Temel Bileşen Ağırlığı
Kişi Başı Sabit Genişbant İnternet Abone Sayısı 0,863
Yüksekokul veya Fakülte Mezunu Nüfusun 22 Yaş ve Üzeri Nüfusa Oranı 0,792
Aktif Çalışan Kadın Sigortalı Oranı 0,780
Hizmet Sektörü İstihdamının Türkiye İçindeki Payı 0,745
Çalışma Çağındaki Nüfusun İlçe Nüfusuna Oranı 0,743
Kişi Başı Sosyal Yardım Miktarı2*. 0,726
Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi 0,684
Kişi Başı Belediye Gideri 0,648
Kişi Başı Belediye Geliri 0,644
Sinema Salonu Mevcudiyeti 0,639
Okuryazar Kadın Oranı 0,631
Nüfusun Türkiye İçindeki Payı 0,631
Kişi Başı Banka Kredisi Tutarı 0,620
Primi Devlet Tarafından Ödenen Nüfusun İlçe Nüfusuna Oranı* 0,616
Yüz Bin Kişiye Düşen Diş Hekimi Sayısı 0,602
İmalat Sanayii İstihdamının Türkiye İçindeki Payı 0,591
Ortaöğretim Okullaşma Oranı 0,580
Kişi Başı Banka Mevduatı Tutarı 0,580
On Bin Kişiye Düşen Banka Şube Sayısı 0,575
Yüz Bin Kişiye Düşen Hastane Yatak Sayısı 0,556
Yüz Bin Kişiye Düşen Hekim Sayısı 0,544
Genel Doğurganlık Hızı* 0,447
Teşvik Belgeli Yatırım Tutarının Türkiye İçindeki Payı 0,420
Sanayi Elektrik Tüketiminin Türkiye İçindeki Payı 0,404
Ortalama Hane Büyüklüğü* 0,381
Net Göç Hızı 0,342 İlköğretimde Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı 0,328
OSB’lerde Üretim Yapılan Parsellerin Türkiye İçindeki Payı 0,325
Kişi Başı Tarımsal Üretim Değeri* 0,318
Okul Öncesi Okullaşma Oranı 0,312
Kişi Başı Aile Hekimliği Müracaat Sayısı 0,298
Turizm Yatırım-İşletme ve Belediye Belgeli Yatak Sayısının Türkiyede Payı 0,287
* 1. Temel bileşen ağırlığı negatif olan bu değişkenlerin analizdeki mutlak etkilerini göstermek amacıyla pozitif hale getirilmiştir.
TABLO 2.
İlçe Adı Genel Sıralama İl İçindeki Sıralama Skor Kademe
Melikgazi 38 1 1,996 1
Kocasinan 151 2 0,937 2
Talas 252 3 0,411 3
Hacılar 289 4 0,263 3
Özvatan 394 5 -0,032. 3
Develi 405 6 -0,060 3
İncesu 502 7 -0,225 4
Felahiye 509 8 -0,241 4
Yahyalı 579 9 -0,355 4
Bünyan 581 10 -0,358 4
Yeşilhisar 618 11 -0,418 4
Pınarbaşı 634 12 -0,447 4
Sarıoğlan 696 13 -0,546 5
Tomarza 713 14 -0,584 5
Sarız 762 15 -0,689 5
Akkışla 798 16 -0,788 5
Kaynak: T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü, ilçelerin
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması SEGE 2017. Ankara 2017
Hasan YÜKSEL
