BÜNYAN İLÇESİ

İlçe Kaymakamı:  Ömer Şahin                      Tel. sant: 0 352 712 10 15

Belediye Başkanı: Özkan Altun                    Tel. sant: 0 352 712 10 40

İlçe Nüfusu: 12510

Yüzölçümü km2:  1358

İl Merkezine Uzaklığı: 41 km.

İlçenin Tarihi:

İlçe yakınlarında ve bağlı köylerde mevcut mağaralar ve kalıntılardan, bu yöre yerleşiminin M.Ö.4000-1200 yıllarında Etiler’e kadar dayandığı anlaşılmaktadır. Bu yöre İran, Asur, Kapadokya ve Roma Kültürlerini yaşamış, Anadolu Selçuklu Devleti ile Türkleşmiştir.

Bölgedeki tarihi eserler Selçuklular zamanından kalmıştır. Bu eserler Merkez ve Büyük Bürüngüz Köyündeki camilerle, Sultanhanı ve Karadayı Köylerindeki kervansaraylardır. Bölge 1515 tarihinde Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı Devleti topraklarına katılmıştır.

Önceleri “Sarımsaklı Karyesi” adını taşıyan ilçe, 1895 yılında Pınarbaşı ilçesinden ayrılarak “Bünyan-ı Hamit” adıyla ilçe olmuştur. “Bünyan” Arapça’da “yapı” anlamına gelmekte olup, “Bünyan-ı Hamit” de “Hamid’in Yapısı” anlamındadır.

1908 yılında Meşrutiyetin ilanı ile Abdülhamit tahtan indirilince ilçenin isminden “Hamit” kelimesi kaldırılmış, isim Bünyan olarak kalmıştır. Bünyan ilçe olmadan Sivas ilinin Pınarbaşı (Aziziye) ilçesine bağlı iken, 1908 yılında müstakil ilçe olmuştur. 1912 yılında Sivas ilinden ayrılarak Kayseri iline bağlanmıştır.

Coğrafi Yapı:

Bünyan İç Anadolu Bölgesi’nin yukarı Kızılırmak bölümünde Kayseri’ye bağlı bir ilçedir. Kayseri’nin 40 km kuzey doğusundadır. Yüz ölçümü 1306 km2 dir. Yedi kasabası ve yirmi dört köyü vardır.

Bünyan ilçesi, doğuda Pınarbaşı, güneyde Tomarza, batıda Kayseri, kuzeyde Sarıoğlan ve Akkışla ilçeleriyle çevrilidir. İlçe merkezinin nüfusu, 11.974 olup kasaba ve köyleriyle birlikte 30.971 kişidir.

Erciyes Dağı’nın 40 km kuzeydoğusunda, 35,52 boylam ve 38,55 enlemi üzerinde 1900 rakımlı Koramaz Dağı’nın kuzey eteğinde deniz seviyesinden 1348 m yükseklikteki bir mevki de kurulmuştur.

Sivas - Kayseri Demiryolu İlçeye bağlı Büyüktuzhisar Kasabası'ndan geçmektedir.

İlçeye ulaşım eski Kayseri - Malatya Karayolundan sağlanmaktadır.

İKLİMİ

İlçede karasal iklim hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçer. Yağmurlar en çok Nisan-Mayıs ve Ekim aylarında olur, kar ise Aralık, Ocak-Şubat aylarında yağar.

Yıllık yağış tutarı 35 cm dir. Yağışlar genellikle batıdan gelir. Yıllık ortalama sıcaklık 10 santigrat derece civarındadır.

Gece ile gündüz arasındaki ısı farkı çok fazladır. Kışları kuzeyden poyraz, yazları doğudan karayel, güneyden lodos, en çok esen rüzgarlardır.

İlçe merkezinde daha çok doğudan batıya “ Boğaz Yeli ” denen soğuk rüzgar eser.

BİTKİ ÖRTÜSÜ

Tabii bitki örtüsü içinde stepler önemli yer tutar. Stepler hem yağış azlığına hem de su kaybına yol açan uzun yaz kuraklığında ilkbahar ortalarından yaz başlarına kadar yeşilliğini muhafaza eder. Yaz ortalarına doğru bitkilerde sararmalar başlayarak yavaş yavaş kaybolur.

Bünyan’ da ormanlık, koruluk yoktur. Koramaz Dağları’nın kolları üzerinde yabani armut ağaçları ile Kahveci Köyü’ne ait Eğriyıl Tepeleri’nde çok küçük miktarda meşelik vardır. Ayrıca dağlarda kendiliğinden biten bodur çalılıklara ve keven bitkisine rastlamak mümkündür.

Son yıllarda ilçe merkezinde su boylarında ve sulanabilen arazilerde kavak ve söğüt ağaçları dikilmeye başlanmıştır. İlçe halkı bu sahaya ilgi göstermektedir. Bünyan ve köylerindeki bahçelerde çeşitli meyve ağaçları vardır. Bu ağaçlar içinde elma ve kayısı önemlidir.

Üzüm bağları içerisinde en önemli olanlar, merkezdeki Şeşe ile Karakaya ve Karahıdır Köyleri’ndeki bağlardır. Bağcılık son yıllarda gerekli ilgiyi görmediği için gerilemiştir.

YÜZEY ŞEKİLLERİ

Arazisi umumiyetle kuzeybatıda, kuzeydoğu,güneybatı istikametinde uzanan Kızılırmak nehri vadisine karşı, yer yer dik ve sarp, yer yer hafif meyilli tatlı sırtlardan ibarettir.

Belli başlı engebelerinden, güneybatı boyunca uzanan 1900 rakımlı Koramaz Dağları vardır. Bu dağların Güllüce ve Yeni Süksün Kasabaları’na doğru uzanan parçaları, Mercimek, Alımpınarı, Ayvasıl, Turnadağı, Tepetarla ve Anadut adlarını alır.

Koramaz Dağları, Erciyes Dağı’nın 15 km kuzey doğusundan başlayarak Uzunyayla’ya kadar 60 km boyunca uzanan sıradağlardır. Bu dağların batı bölümüne Koramaz Dağı ( 1900 m ), orta bölümüne Çeksorot Dağı ( 1950 m ), doğu bölümüne de Hınzır Dağı ( 2623 m ) denilmektedir. Bu sıradağlar yalnız iki yerde geçit vermektedir. Bu geçitlerin birincisi ilçe sınırları dahilinde Hazarşah Köyü yakınlarında, öbür geçit ise Hınzır Dağı’nın batısındadır.

AKARSULARI

Sarımsaklı Suyu : Türkiye ‘de akarsu rejimleri bakımından “yalnız gür kaynaklardan beslenen akarsulara “ verilen önemli bir örnektir. Bünyan’ ın 3 km güneydoğusundaki Göztepe denilen dağdan kaynağını alır. Kaynaktaki adı Pınarbaşı suyudur. Bu suyun kasaba içinde yaklaşık 80 m yükseklikteki çağlayandan düşüşü sırasında, üzerinde kurulan hidroelektrik santrali ile 1000 KW gücünde elektrik elde edilir.

Su kasaba içinde doğudan gelen Bük Suyu ( Boğaz Suyu ) ile birleşerek batıya doğru yönelir. Kayseri ovasına açılan vadisinde Sarımsaklı Barajı’nı doldurduktan sonra Kayseri şehir merkezinin kuzeyinden batıya doğru akarak Boğaz Köprü’ye ulaşır, burada Karasu ile birleşerek Beğdeğirmeni Köyü yakınlarında Kızılırmak’ a karışır.

Sarımsaklı Suyu’nun yağış alanı 2300 km den çok olup, ortalama akımı 4.988 m/sn dir. Azami akımı 20.0 m/sn, asgari akımı 1.80 m/sn, seviyesi 58 cm, yaklaşık boyu 90 km dir.

Bünyan şehir merkezi içme suyu ihtiyacını karşılar, ayrıca Bünyan’ daki bahçelerin ve bazı tarlaların sulanmasında da kullanılır.

Taçın Suyu: Bünyan’ ın kuzeydoğusunda Topsöğüt Köyü ( Taçın ) yakınlarından doğup, güneye yönelerek Zamantı Irmağı’na karışır.

Bu akarsuların dışında kalan küçük akarsular şunlardır : Kahveci Suyu, Elbaşı Suyu, Samağır Suyu, Girveli Suyu ( Öz ).

GÖLLER ve PINARLAR

Tuz Gölü : Tuzhisar Kasabası yakınındadır. Çevresindeki ufak dere sularıyla yağmur sularının birikintilerinden meydana gelmiştir. Arazinin çoğunun çorak ve tuzlu olmasından yazın kuruyan gölün etrafında bol miktarda tuz tabakası birikmektedir. Gölün boyu 8 km, eni 4 km dir. Gölün büyük bir bölümü Sarıoğlan İlçesi sınırlarındadır.

Daha önceleri gölden tuz elde edilmekte iken, tuzun acı olması nedeniyle bu işten vazgeçilmiştir.

İlçe Merkezindeki Pınarlar :

1- Çepil suyu Camiikebir Mahallesi

2- Kayapınar Hal’in giriş kısmında

3- Üç gözlü Hal’in alt kısmında

4- Hacı Ali’nin pınar Bünteks

5- Büngüldek Şahsenem’in başlangıcında

6- Çifte çeşme Bayramlı

YAYLALARI

Bünyan İlçesi’nin genel görünümünde yaylalar birinci sırayı alır. İlçe merkezinde ve bağlı köylerindeki yaylalarda hayvancılık yapılır.

Merkez sınırları içerisinde Koramaz Dağları silsilesinde yer alan yaylaların en önemlileri şunlardır: Çiçekli, Başınyayla, Çalapverdi, İsril, Balkaya, Fakılar ve Eğriyıl’dır.

İdari Yapı:

Bünyan İlçe’si, Merkez ve Elbaşı Bucağı ile bağlı köylerden oluşmaktadır. Merkeze bağlı köy sayısı 19, Elbaşı Bucağına bağlı köy sayısı 7 olmak üzere 26 köy mevcuttur.

Merkeze bağlı B.Tuzhisar Köyü 1963 yılında, Akmescit, Karakaya ve Y.Süksün Köyleri 1989 yılında Elbaşı ve Koyunabdal Köyleri 1992 yılında, B.Bürüngüz ve Güllüce Köyleri de 1998 yılında belediye olmuştur.

Ayrıca ilçe merkezinde 14 mahalle, B.Tuzhisar Beldesinde 3 Mahalle, Karakaya Beldesinde 3 Mahalle, Koyunaptal Beldesinde 3 Mahalle, Yeni Süksün Beldesinde 2 Mahalle, Akmescit Beldesinde 2 Mahalle, Elbaşı Beldesinde 2 Mahalle, B.Bürüngüz Beldesinde 1 Mahalle ve Güllüce’de 1 Mahalle olmak üzere toplam 31 mahalleden oluşmuştur. 26 Köy olmak üzere 57 muhtarlık mevcuttur.

2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarına göre İlçe merkezi nüfusu 12.510 kişi, köyler nüfusu 27.032 kişi, genel toplam ise 39.542 kişidir. Kadın sayısı erkek sayısından fazladır. Nüfus göçler nedeniyle son yıllarda azalma eğilimine girmiştir. Yıllık nüfus artış hızı şehir merkezinde binde -8.74, köylerde ise –7.72 olup, toplamda ise –8.04 nüfus azalması görülmektedir.

Belde Ve Köyler:

*Akmescit

*Büyük Tuzhisar

*Elbaşı

*Güllüce

*Karakaya

*Koyunabdal

*Yeni Süksün

************

*Ağcalı

*Akçatı

*Asmakaya

*Burhaniye

*Dağardı

*Ekinciler

*Emirören

*Girveli

*Hazarşah

*İğdecik

*Kahveci

*Karacaören

*Karadayı

*Karahıdır

*Kardeşler

*Köprübaşı

*Kösehacılı

*Musaşeyh

*Samağır

*Sıvgın

*Sultanhanı

*Topsöğüt

*Yağmurbey

*Yünören

Ulaşım Bilgisi

Kayseri merkeze 41 km uzaklıkta olan ilçemizde ulaşım belediye Otobüsleri ve kooperatif araçları ile sağlanmaktadır. Araçlar Kayseri de Doğu Garajı' ndan  ve eski Talas Durağı karşısı, Seyit Burhanettin Mezarlığı yanından hareket eder. Bağlı beldeler ve köylerle olan ulaşım da her belediye ve köylerin araçları ile sağlanmaktadır.

Ekonomik Yapı:

İlçedeki belli başlı ekonomik uğraş; tarım, hayvancılık, mevsimlik inşaat işçiliği ve halıcılıktır.Tarla tarımı, en temel uğraş olup, sadece hayvancılıkla geçinen yerleşim birimi bulunmamaktadır. Tarım ve hayvancılıkta verim, arzu edilen ölçüde değildir.

Halıcılık; İlçe Merkezi ve bağlılarında, ailelerin çoğunluğu için, getirisi az da olsa ekonomik nedenlerden dolayı yerini korumakla birlikte, özellikle son yıllarda önemi ve etkisini sürekli olarak azalan bir konumdadır. 

İlçenin, yurt içinde ve yurt dışında adının duyulmasına sebep olan Bünyan Halıcılığı’nın, bu ekonomik şartlarda, makine halıları ile rekabet etmesi günden güne zorlaşmaktadır. Halıcılıktaki olumsuz gelişmeler, Sümerbank Yünlü Dokuma Sanayi A.Ş’ nin özelleştirilmesi ve Kayseri - Malatya Yolu’nun Bünyan  Merkezi’ne uğramadan geçen yeni güzergahı gibi  etkenler İlçe ekonomisini olumsuz yönde etkilemiş, gerek istihdam alanında, gerekse halkın gelir düzeyinde büyük ölçüde gerilemeye neden olmuştur. 

Gelir seviyesinin düşmesi ve yaşanan diğer ekonomik sıkıntıların sonucunda meydana gelen göçler, İlçenin nüfusunun azalmasına neden olmaktadır. 

TARIM VE HAYVANCILIK

İlçede, tarım arazisinin kullanılışı şöyledir:Toplam ekilebilir arazi; 541.608 dekar, nadasa bırakılan arazi; 147.310 dekar, sulanabilir arazi; 65.853 dekar ve sulanmayan ekilen arazi; 328.435 dekar.

Arazinin büyük bir bölümünde, buğday, arpa, yulaf ve çavdar ekimi yapılmaktadır. Son yıllarda silajlık mısır ve şeker pancarı ekimi yapılmaya başlanmıştır. 

İlçede hayvancılığa dayalı, büyük sayılabilecek 3 tesis bulunmaktadır. 1. tesis, C.C.T. Şirketine ait olup, Şirketin 1.000 büyükbaş kapasiteli tesisinde halen, 260 büyükbaş hayvan bulunmaktadır. 2. şirket ise İlker HOROZ adına ruhsatlı bulunan 300 büyükbaş kapasiteli besi hayvanı tesisidir. 3. Tesis ise; 2011 yılında ilçemizde kurulan  Plato Entegre Hayvancılık ve Tarım Sanayi Ticaret A.Ş olup, 1.000  büyük baş hayvanla faaliyete geçmiştir.

Son zamanlarda besi hayvancılığına ilgi artmıştır. Bu türlü girişimler devlet tarafından da desteklenmektedir.  

HALICILIK 

İlçe, halısıyla ün yapmış ve geçmişte gelirinin büyük çoğunluğunu halıcılıktan sağlamış olmasına rağmen halıcılık,  günümüzde çeşitli nedenlerle (kalitesiz ip, vasıfsız işçi, kalitesiz dokuma gibi)  rantabıl olmaktan çıkmıştır. İlçenin gelir kaynaklarının en başında yer alması gereken halıcılığın canlanması için; -Bünyan Halısında standart ve patent çalışmalarının yapılması, ip, boya, dokuma ve santimetre kareye düşen ilmek sayısı ile yöreye has modellerin belirlenmesi yönüne gidilmesi,      

-El halısı üretiminin tekstil sektörü kapsamından çıkartılarak, el sanatları sektörüne dahil edilmek suretiyle  yeniden belirlenmesi,

-İşletmelerin,  en az 10 ar kişilik  istihdam sağlayan işletmeler haline getirilerek KOBİ  statüsüne    kavuşturulması, 

-İşletmeler tarafından kurulacak bir kooperatif vasıtasıyla, tespit edilen standartlarda ip üretilmesine yönelik boyahane  çalışmalarının yapılması,

-İlçede kurulacak işletmelerin,  örgüt çatısı altında toplanmasını sağlayarak, halıdaki kalitenin artırılması ve böylelikle daha kolay pazar oluşturulması gereklidir.

               

SANAYİ VE TİCARET 

İlçe Merkezi’nde; Bünsa, Bünteks ve Bünyan Gıda isimlerini taşıyan küçük sanayi kuruluşları bulunmakta, ancak buralar yeterli istihdamı sağlayamadığı için, iş  gücünün bir   bölümü, günlük  geliş  gidiş yapmak suretiyle,  Kayseri’de  çalışma  imkanı bulabilmektedir.

Özellikle yaz döneminde, inşaat sektöründe çalışmak için, büyük şehirlere yoğun iş gücü göçü olmaktadır. Sürekli ve dönemsel işsizlik, hali hazırda İlçenin en büyük sorunu olarak görülmektedir. İlçe genelinde organize sanayi bölgesi ve küçük sanayi sitesi bulunmamaktadır. İlçede, Ziraat Bankası ve Denizbank bulunmaktadır.

Pazar günleri İlçe Merkezi’nde kurulan hayvan pazarı, hem ilçe ekonomisini olumlu yönde etkilemekte, hem de hayvancılığı teşvik etmektedir.

Sosyal Yapı:

İlçe eğitime düşkün bir yapıya sahip olup, çok yaşlıların dışında okuma yazma bilmeyen yok gibidir. Okuma yazma oranı %99’dur. İlçe genelindeki tüm okullarda “Tekli Eğitim” yapılmaktadır.

İlçe merkez ve köylerdeki konutlar eskiden birbirine yanaşık ve toprak örtülü olarak yapılmış olup, halen mevcutları vardır. Yeni yapılan binalar ise betonarme ve çatılı olarak yapılmaktadır. Tarihi değeri olan ve konak tabir edilen bina vardır ve sahipleri tarafından konut olarak kullanılmaktadır. Yerleşim merkez ve köylerde toplu bir görünüme sahiptir.

Mezra şeklinde dağınıklık yok denecek kadar azdır. Sadece Koyunabdal Kasabasında mezra bulunmaktadır. İlçe merkezinde ve Karahıdır köyünde birkaç çiftlik yerleşimi vardır. Toplu yerleşim dolayısıyla devlet hizmetleri rahat götürülebilmektedir.

Bünyan merkez ve köyleri eskiden beri devlet dairelerinde devlet-halk ilişkilerini üst seviyede yürütmektedir. Vatandaş devlet dairelerine rahatlıkla girip işini yapabilme, gerekli bilgiyi alma alışkanlığına sahiptir. Vatandaş istek ve ihtiyaçlarının giderilmesinde takipçi ve sonuçlandırıcı bir yapıya sahiptir.

Ayrıca Sultanhanı, Karadayı ve B.Bürüngüz Köylerinde Selçuklulardan kalma tarihi binalar ve kervansaraylar mevcuttur.

İlçe merkezi ile bağlı yerleşim yerlerinde hiçbir eğlence merkezi yoktur. Ancak Bünyan Belediye Başkanlığının kurmuş olduğu Alabalık Üretme Çiftliği, Sarımsaklı Çayı’nın kaynağı olan Pınarbaşı mevkii ile Özden Gıda A.Ş.’nin kurmuş olduğu Mersin Önü mevkiinde Kayseri-Malatya karayolu üzerindeki çiftliği mesire yeri olarak ilçe halkının ve dışarıdan gelen misafirlerin ilgisini çekmekte, azda olsa vatandaşın eğlence ihtiyacına cevap verebilecek kapasiteye sahiptir.

Eğitim Ve Öğretim:

İlçe, eğitime düşkün bir yapıya sahip olup, çok yaşlıların dışında okuma yazma bilmeyen yok gibidir. Okuma yazma oranı % 99 dur.Yeni eğitim sistemi gereğince, okul dönüşümleri yapılmıştır. İlçe genelinde; 25 ilkokul, 15 ortaokul ve 8  lise bulunmaktadır. Ayrıca 1 müstakil anaokulu,  okullar bünyesinde de 18 anasınıfı bulunmaktadır. Namık Kemal Ortaokulu bünyesinde, 1  özel eğitim sınıfı vardır.

Liselerin bulunduğu yerler; 6 merkez, 1 B.Tuzhisar, 1 Akmescit

Ortaokulların bulunduğu yerler; 3 merkez, 7 kasabalarda ve 5 köylerde (Yünören, Ekinciler, Köprübaşı, Karadayı, Topsöğüt)

İlkokulların bulunduğu yerler; 3 merkez, 8 kasabalarda ve  14 köylerde (Ağcalı, Burhaniye, Ekinciler, Hazarşah, İğdecik, Kahveci, Karadayı, Karahıdır, Köprübaşı, Samağır, Sıvgın, Sultanhanı, Topsöğüt, Yünören)

Kardeşler ve Akçatı Köyleri’nde bulunan okullar, öğrenci azlığından dolayı kapalıdır.

İlköğretim öğrencilerinin taşıma ihalesi yapılmış olup, 160 öğrenci taşınmaktadır. Ortaöğretim öğrencilerinin taşıma  ihalesi henüz yapılmamıştır.

İlkokula giden öğrenci sayısı 2072, ortaokula giden öğrenci sayısı 2076, liseye giden öğrenci sayısı  2093 ve okul öncesi öğrenci sayısı 301  olmak üzere, toplam  öğrenci sayısı   6542’dir.

İlkokullardaki öğretmen sayısı 145, ortaokullardaki öğretmen sayısı 106 ve  liselerdeki öğretmen sayısı 186 olmak üzere, toplam 437 kadrolu öğretmen bulunmaktadır. Ayrıca 38 ücretli öğretmen çalıştırılmaktadır.

İlçe Merkezinde; Naci Baydemir İmam-Hatip Lisesi bünyesinde Din Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı 75 yatak kapasiteli Devlet Parasız Yatılı Erkek Öğrenci Pansiyonu ve 72 ile 62 yatak kapasiteli 2 Özel Erkek Öğrenci Yurdu ve 65 ile 16 yatak kapasiteli 2 Özel Kız Öğrenci Yurdu olmak üzere 5 yurt bulunmaktadır. Bu yurtların toplam yatak kapasitesi 290 dır.   

Bünyan'da Turizm:

Kayseri İl merkezine yakınlığı nedeniyle günübirlik turizm için önemli potansiyel olduğundan değerlendirilmektedir. Sarımsaklı Suyu’nun çıkış yeri olan Pınarbaşı Mevkii, Kayabaşı, Kayaaltı, Sarımsaklı Vadisi gibi özellikleri nedeniyle mesire amaçlı turizme uygundur.

Ayrıca, Kayabaşı Mağaraları, Samağır Köyü’ndeki Mağaralar, Doğanlar Mahallesi’ndeki Şammaspir Kilisesi, İlhanlılar dönemine ait Cami-i Kebir, Kayseri - Sivas Karayolu’nun 47 nci kilometresi Sultanhanı Köyü’nde bulunan Sultan Hanı, Karadayı Köyü’nde bulunan Karatay Hanı, Dulkadiroğlu Beyliği dönemine ait Samağır Köyü’nde bulunan Abdurrahman Gazi Türbesi, Karakaya Kasabası’nda bulunan Seyit Halil Türbesi, Osmanlılar dönemine ait Yenice Mahallesi’ndeki Papaz Çeşmesi, Büyük Bürüngüz Köyündeki Daniş Ali Bey Camii, Çeşmesi ve Yazıcı Çeşmesi gibi tarih abidesi eserlerle doludur.

Bünyan turizm alanları tarihi, jeomorfolojik yapı, halıcılık ve doğal güzellik yönünden zengin bir yapıya sahip olmasına rağmen iyi tanıtım yapılamadığından yeterli seviyede turizm faaliyetleri gerçekleşmemiştir. Ancak Kayseri İl Merkezine yakın olduğundan (40 km) günübirlik turizm için önemli potansiyel olduğundan Pınarbaşı mevkii, Kayabaşı, Kayaaltı, Sarımsaklı Vadisi gibi özellikleri nedeniyle mesire amaçlı turizm yapılmaktadır

(Not: Kayseri Valiliği ve Bünyan Kaymakamlığı Sitesinden Alınmıştır)