SARIOĞLAN İLÇESİ

İlçe Kaymakamı:Ali İhsan SELİMOĞLU (Vekil) Tel. sant: 0 352 811 20 08
Belediye Başkanı:  Bekir AYYILDIRIM        Tel. sant: 0 352 811 20 14
İlçe Nüfusu: 27.801
Yüzölçümü km2:  599
İl Merkezine Uzaklığı: 61 km.

İlçenin Tarihi:

Osmanlı İmparatorluğu zamanında Pınarbaşı ilçesine bağlı küçük bir yerleşim merkezidir. Bünyan’ın ilçe oluşundan sonra Bünyan ilçesine bağlanmıştır.

01 Nisan 1960 tarihinde TBMM’nin İdari Sistemler Değişikliği hakkındaki yasa ile idari bakımından ilçe şeklini almıştır.

Sarıoğlan Kayseri iline 65 - Sivas iline 130 km uzaklıkta iki şehir arasında kalan bölgede çeşitli Türkmen boylarının bir araya gelerek 14. yüzyılda inşaa ettikleri bölgedeki en eski bir yerleşim yeridir. Çevredeki diğer mezra ve köylere göre tarihi oldukça eskilere dayanmaktadır. İlçe kesin olmamakla beraber 600 veya 650 yıllık bir tarihe sahiptir.

Osmanlı Devletinin (Tahrir) eski tapu kayıtları incelendiğinde 1530 yılında yaşadığımız bölgede Maraş sancağı Zülkadiriye Beyliği’ne bağlı olarak sadece Karahıdır' lı nahiyesi (eski adı ile Kara - Hayıt), Üzerlik eski adı ile Yüzerlik mezrası bu mezra Hınzırı ve Gömülgün nahiyesine bağlanan Sarıoğlan, Saru - oğlan ve Saru - oğlan Höyüğü olarak bölge haritası üzerinde yer almaktadır.

Köy olarak kayıtlara geçen Sarıoğlan çevredeki o yıllarda var olan ve kayıtlarda adlarına rastlanan diğer yerleşim yerlerindeki bugünkü köylerin adları mezra olarak, yani bir kaç evden ibaret bir yerleşim yeri olduğu vurgulanırken, Sarıoğlan'ın sayımın/vergi kayıtlarının yapıldığı 1530 yılında çeşitli cemaatlerden oluşan bir köy olduğu anlaşılmaktadır.

Kaynak: T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’nın 40 numaralı yayını ve Defteri Hakani Dizisi: IV de yer alan 998 Numaralı I. Selim ( Yavuz Sultan ) zamanında yapılan tasnifini kapsayan 'MUHASEBE-İ VİLAYET-İ DİYAR- İ BEKR VE ARAB VE ZÜ'L KADİRİYYE DEFTERİ (937/ 1530) adlı yayınının 134 ve 173. sayfalarında yer almaktadır.

Sarıoğlan halkı diğer Türkmen aşiretlerinin aksine göçerliği bırakıp, yerleşik yaşam düzenine geçmiş, o günün koşullarına göre modern bir Türkmen’ler gurubudur. Çünkü Oğuz ve Türkmen geleneklerinde, göçer olarak yaşamayı bırakan aşiretler, diğerleri tarafından ata geleneklerine, kültür ve yaşamlarına karşı, göçerliği bıraktıkları için dışlanmışlardır. Diğer taraftan Selçuklu ve Osmanlı Devleti zamanlarında, Anadolu'daki Türkleri yerleşik düzene geçirmek için devlet büyük gayret göstermişti. Bazı aşiretler ziraatçılığa / toprağı işlemeye merak etmiş, toprak sahibi olmayı isterlerken, kimiside yaz - kış dolaşarak yaşamlarını bağımsızca sürdürmek istemişlerdir.

Bir ömür boyu devlet düzenine karşı çıkarak, yaz- kış dolaşmanın bir yaşam olmadığını fark eden bazı aşiretler ve diğer bazı aşiretlerin içindeki ileriyi gören (iyi düşünen) kimseler, bir araya gelerek kendilerine göre köyler ve mezralar oluşturup yerleşmeye çalışmışlardır. İşte bunlardan biride Sarıoğlan ilçesinin halkını oluşturan ve çevresindeki diğer Türkmen boylarıdır.

Sarıoğlan ve çevresindeki ilçe ve köylerdeki halkının yapısı incelendiğinde, anlaşılacak ki burası bir kişiden oluşan tek sülâle uzantısına dayalı değil, çeşitli Oğuz boylarından Türkmen, Yörük ve Avşarların bir araya gelmesi ile oluşan bir mozaik oluşumudur. Kesdoğan çayının taşması sonucu 1948 yılında küçük sel baskını, 1950 yılında ise büyük sel baskınına uğrayan ilçe halkı, eski yerleşim yerini terk ederek bugünkü yerine gelip yerleşmişlerdir.

Coğrafi Yapı:


1929 yılında Haydarpaşa-Kars demiryolu ilçe içinden geçerek batı ve doğuya ulaşımı kolaylaştırmıştır. Demiryolu üzerine kurulan istasyon halkın büyük bir ihtiyacına cevap vermiştir. Sivas-Kayseri karayolu(D100) ilçenin yakınından geçmektedir. Sarıoğlan İlçesinin Kayseri’ye uzaklığı karayolundan 65 km.dir. Yol sürekli açıktır. İlçeyi Sivas-Kayseri karayoluna bağlayan dar ve yetersiz yol Karayolları tarafından yol genişletme çalışmaları yapılarak duble yol(bölünmüş yol) olarak yapılmıştır.
En uzak yerleşim yerleri , ilçe merkezine 25 km uzaklıkta bulunan Kızılpınar Köyü ve Alamettin Kasabasıdır. Merkez ; Çiftlik Kasabası 8 Km, Karaözü Kasabası ve Palas Kasabaları 11 km uzaklıktadır.

İlçe kuzeybatıdan Felahiye-Özvatan, doğuda Akkışla-Gemerek, güneyinde Bünyan, batıda Kocasinan İlçeleri ile çevrilmiş bulunmaktadır. Sarıoğlan ilçesinin toprakları çevresindeki düzlükler ve bunları kuşatan çıplak engebeli, sırt ve yamaçlardan meydana gelmektedir. Dağlar daha ziyade ufak toprak ve taş yığınlarının meydana getirdiği sıra halinde tepeleri andırır. Beştepeler, üçtepeler, hamburnu tepesi, kepirçe dağı, altıparmak tepeleri yüksektir. Yöreyi çevreleyen belli başlı dağlar şunlardır; Palas kasabası ile ilçe merkezi arasındaki Demirhan dağı, Sarıoğlan ilçesi’nin batısındaki Kuşaklı, Palas, Üzerlik, Ömerhacılı arasında Kocadağı, kuzeydoğuda Kepirçe dağı, Gaziler ile Özvatan ilçesi arasındaki Sultansekisi Dağı, Gaziler kasabası ile Çayıralan arasındaki Akdağ ve Keçikalesi dağları mevcuttur. En büyük dağ Keçikalesi olup, 1500 m. yüksekliğindedir.

İlçe merkezinde rakım 1148 m.dir. Türkiye’nin en büyük nehri olan Kızılırmak Karaözü kasabasından itibaren Sarıoğlan ilçe hudutlarına girer. Kale, Burunören, Üzerlik köyleri arasından geçerek ilçe sınırlarını terk eder. Kızılırmak üzerinde iki yerde geçit vardır. Birincisi; Şahruk Bey tarafından yaptırılan sekiz gözlü tarihi taş köprüdür. Köprü her türlü ulaşıma elverişlidir. İkincisi; Küpeli kasabası ve Üzerlik köyleri arasında yapılan demir direkler üzerine oturtulan köprüdür. Bu köprü de ulaşıma açıktır.

İlçenin bir diğer önemli akarsuyu Toros Dağlarından çıkıp Burunören köyü sınırlarında Kızılırmak nehrine dökülen Kesdoğan çayıdır. Çay üzerine bentler yapılarak arazinin sulanması sağlanmıştır. İlçe topraklarını ikiye bölen ve uzunluğu 45 km.yi bulan bu çay üzerinde dört tane köprü vardır. İlkbahar ve sonbahar aylarında fazla yağış alarak taşmaktadır. Bu kapsamda ilçemizin kuzeydoğusunda, Kesdoğan çayı üzerine kurulan Sarıoğlan Barajı sulama ve sel baskınlarını önleme amacıyla 1990 yılında inşaatına başlanılarak 2008 yılında bitirilmiştir. 31,2 metre yüksekliğinde, Gövde hacmi 3.225 hm3 toprak dolgu olan baraj 6.123 ha tarım arazisini sulamaktadır.

Sarıoğlan ilçesi 1948 ve 1950 yıllarında Kesdoğan çayının taşmasıyla sel baskınına uğramıştır. Eski yerleşim yerini terk eden ilçe sakinleri bugünkü yerine taşınmıştır. Eski yerleşim yeri ilçenin kuzeydoğusundadır.

Palas kasabasında bulunan Tuz Gölünün 2/3’ü tuz ile kaplıdır. Diğer kısımları bataklık ve çamurdur. Gölün alanı 29.6 km2’dir. Göl önceleri tuzla olarak kullanılmış, içerisinde sağlığa zararlı olan alçı mayası bulunduğundan kapatılmıştır.

İç Anadolu’da hüküm süren kara iklimi hüküm sürmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. Ortalama yağış 350-400 mm. olup, yağışın önemli kısmı ilkbahar ve kış aylarında düşmektedir. Bitki örtüsü; Kızılırmak boyunca küçük boylu bitki türü mevcuttur.

İdari Yapı:


İlçede 6 belediye, 16 mahalle,5 kasaba ve 18 köy vardır. En uzak köylerin ilçe merkezine uzaklığı 29 km.dir. (Kızılpınar ve Alamettin kasabası) Çiftlik kasabası merkeze 12 km. mesafededir. Palas ve Karaözü kasabaları 14 km.dir. Tatılı ve Üzerlik köyleri merkeze yakındır.

2000 Yılı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre merkez nüfusu 5.222, kasaba ve köylerin nüfusu 26 605 olup, toplam nüfus 31 827’dir. Yıllık nüfus artış hızı şehir merkezinde binde 7.44, köylerde ise –4.07 olup, toplamda ise –2 nüfus azalması görülmektedir.

Belde ve Köyler:

*Alamettin Kasabası
*Çiftlik Kasabası
*Gaziler Kasabası
*Gölova Kasabası
*Karaözü Kasabası
********
*Burunören
*Düzencik
*Ebülhayır
*İğdeli
*Kadılı
*Kaleköy
*Karpınar
*Keklikoğlu
*Kızılpınar
*Muratbeyli
*Ömerhacılı
*Ömürlü
*Sofumahmut
*Tatılı
*Üzerlik
*Yahyalı
*Yerlikuyu
*Yıldırım

Ulaşım:

Sarıoğlan'a ulaşım Kayseri Sivas yolu üzerinde olması dolayısıyla Doğu garajından ve Otogardan kalkan şehirler arası otobüslerle sağlanabildiği gibi Kayseri Sivas arasında bağlantı kuran demiryolu vasıtası ile de yapılabilmektedir. Doğu Ekspresi, Güney Ekspresi ve Mavi Ekspres  ile günün belirli saatlerinde ulaşım imkanı vardır.

Ekonomik Yapı:

İlçe merkezi ile bütün köy ve kasabalarda halkın büyük çoğunluğu geçimini tarımdan temin etmektedir. Yağışların yetersizliği ve yeterli sulama suyunun bulunmaması nedeniyle ilçe genelinde hububat nadas sistemi uygulanmaktadır.

İlçe genel alanının 344.510 dekarı tarım arazisi olarak kullanılmakta olup, yaklaşık her yıl 205.000 dekara yakın kısmı ekilmektedir. Ekilen arazinin % 90’ını hububat ürünleri teşkil etmektedir. Hububat ürünleri içerisinde % 75’lik oranla buğday ilk sırayı alırken, arpa % 21’le ikinci sırayı almaktadır. Son yıllarda şeker pancarı tarımı artmış olup, 11.900 dekarda şeker pancarı tarımı yapılmaktadır. Ancak sulama suyunun yetersizliği hem maliyeti artırmakta hem de yeterli verim alınamamaktadır. Yemeklik baklagillerin ekimi 3.000 dekar civarında kalmaktadır. İlçede sebzecilik daha çok aile ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak yapılmaktadır. Karaözü ve Çiftlik kasabalarında meyvecilik mevcut olup, sulama suyunun mevcut olduğu köylerde de meyvecilik yapılmaktadır. İlçenin temel geçim kaynağı hububat tarımıdır. Yaklaşık 250.000 dekar çayırlık mevcut olup, mera ve çayırlıklardan yeterince yararlanılamamaktadır. Alamettin ve Gaziler kasabalarında 30.000 dekar civarında ormanlık alan mevcuttur.

13.500 adet büyükbaş (kültür ırk 5.500, melez 6.100, yerli 1.900) hayvan varlığının yaklaşık 7.600 adedi sağılmakta olup, ortalama günlük süt üretimi 76 tondur. Sağılan ineklerin % 68’i Merkez, Palas ve Çiftlik kasabalarında yer almaktadır. Akin, Muratbeyli, Düzencik, Sofumahmut, Tatılı, Üzerlik köyleri ve Alamettin kasabasında süt hayvancılığı önemli geçim kaynağı durumundadır. Besicilik Palas kasabası başta olmak üzere ilçede yaygın olup, 3.500 baş besi yapılmaktadır. Et üretimi yıllık yaklaşık 875 tondur. 25.600 adet küçükbaş, 55.000 adet kümes hayvanı, 106 adet at, 11 adet katır, 403 adet eşek ve 1000 adet arı kovanı mevcuttur. İlçe merkezinde 1 adet un fabrikası mevcut olup, çalışmamaktadır. İlçe merkezinde Ziraat Bankası ve Şekerbank şubesi bulunmaktadır. Fuar, sergi ve panayır bulunmamaktadır. İlçemizde 24.04.1995 tarihinden itibaren Köylere Hizmet Götürme Birliği bünyesinde süt toplama merkezi faaliyetlerine başlanılmıştır. Günlük kapasite 20 tondur. Bu sayede sütlerdeki brusella hastalığını kontrol etme imkanı da doğmuştur.

İlçemizde küçük bir sanayi (elektrikçi, kaynakçı, oto boyacı, motor tamircisi) bulunmaktadır. Ayrıca ilçede hububat, baklagiller, un, kepek, küspe, yem alım satımı ile beyaz eşya ve mobilyacılık ticaretiyle uğraşan esnaf bulunmaktadır.

Sosyal Yapı:


İlçe merkezinde genellikle konutlar tek katlı bahçeli olmakla beraber Resmi binalar dışında çok az miktarda çoğunluğu yurtdışındaki işçilerin yaptırmış olduğu betonarme binalar mevcuttur. Diğerleri yığma tipi binalardır. Merkezde sosyal konutların yapıldığına da rastlanmaktadır. Toplu konut kooperatifinin faaliyeti devam etmektedir. İlçeye bağlı mezra- oba yoktur. İlçe merkezinde otel yoktur. Yeni yapılan öğretmenevi bu alandaki boşluğu doldurmaktadır.

İlçede 20 ve 45 yaş grubu arasında işsizlik çoktur. Muhtelif yerlerde istihdam eden yeterince kişi yoktur.


Yıllara göre Sarıoğlan merkez ve kırsal kesimin nüfusu.

Yıl       Toplam     Şehir   Kır
1965   18.871 2.818 16.053
1970 20.059 3.074 16.985
1975 22.685 3.245 19.440
1980 24.632 3.504 21.128
1985 26.444 4.046 22.398
1990 23.215 4.869 18.346
2000 27.801 5.245 22.556
2007 17.491 3.569 13.922
2008 18.844 3.452 15.392
2009 18.138 3.409 14.729
2010 16.436 3.270 13.166
2011 15.892 3.202 12.690

Eğitim ve Kültür Durumu:


İlçe gelinde okuma ve yazma oranı %95 dir. Okullaşma oranı %99’dır. 2007 yılında ilçe merkezinde atıl durumda bulunan eski Cumhuriyet İlköğretim Okulu Kayseri Valiliği’mizce tadilat yaptırılarak İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne Etüd Merkezi olarak tahsis edilmiş olup, Sarıoğlan Etüd Merkezi’nde hafta sonları 08:30 – 12:30 saatleri arasında ilçemize bağlı köy ve kasaba öğrencilerine, 13:00-17:00 saatleri arasında ilçe merkezinde bulunan ilköğretim okulu öğrencilerine dershane hizmeti verilmektedir.

İlçe genelinde taşımalı ilköğretim uygulaması yapılmaktadır. Taşımalı İlköğretim Uygulamasında 15 köy öğrencisi 4 taşıma merkezine (ilköğretim okuluna) taşınmaktadır. Taşıma merkezi okullarında taşınan öğrencilerin tamamına sıcak yemek verilmektedir.

İlçe merkezi ve köylerinde; 4 adet lise, 5 adet 8 sınıflı ilköğretim okulu, 2 adet 5 sınıflı ilköğretim okulu ve 2 adet birleştirilmiş ilköğretim okulu mevcuttur. Bu okullardan 8’inde okul öncesi sınıf(anasınıfı) mevcuttur.

İlçede önceden çocuk kütüphanesi olarak açılan daha sonra Halk kütüphanesine çevrilen kütüphane mevcuttur. İlçemizin Şenyurt Mahallesi Güven Caddesi üzerinde mülkiyeti İl Özel İdare Müdürlüğü’ne ait binada kütüphane faaliyetleri yürütülmektedir. İlçe merkezinde spor sahası mevcut olup, halkın hizmetine sunulmuştur.

Kaynaklar: Kayseri Valiliği
                 Sarıoğlan Kaymakamlığı
                 Sarıoğlan Belediyesi
                 Sarıoğlan Kayseri Wikipedi